نازنین تمدن/ مریم پالیزگیر
عکس: شهاب اشتری
مسعود سپهر سخنانش را با نشان دادن تصویری از انجیل گوتنبرگ که احتمالا" قدیمیترین نسخه چاپی است و با اشاره به اینکه تایپ از زمان گوتنبرگ بوجود آمده است، آغاز کرد و گفت: بزرگترین مصرف کننده تایپوگرافی، تولیدات کتاب و عرصه نشر بوده است. وی در ادامه سخنانش را ذیل شش فصل ادامه داد:موضوعات مورد توجه تایپوگرافی:- وجود تایپ- فواصل خالی در تایپ، فاصله بین اجزای منفرد تایپ و تنظیم و استفاده از آن در تایپ - علائم و نشانه های بین الفبایی برای القای بهتر معنی که ریشه الفبایی ندارد- اندازه صفحه کار و افزودن خطوط ترسیمی یا گرید به آن- تعیین ساختار کلی به کمک جدول بندی یا صفحه آرایی سنتی- نوع و ترکیب خانواده حروف- ترکیب بندی حروف و کلمات در پاراگراف ها- رنگ زمینه کار، حروف تایپی و جداسازی- شرایط و مواد مورد نیاز برای کار، مثل رنگ ها و مواد چاپی یا غیر چاپی.تایپوگرافی کجا مورد استفاده است؟هر کجا تایپ یا فونت وجود دارد، نیاز به تایپوگرافی ایجاد می شود. مانند فرم ها و جداول مختلف، تمبر، اسکناس، قبوض مختلف، اوراق اداری، بسته بندی، مطبوعات، اعلانات و .... سپهر در ادامه سخنان خود گفت که بی توجهی به مقوله تایپوگرافی باعث کاهش میل خواندن و در نتیجه عدم سرمایه گذاری در این حیطه خواهد شد.ملاحظاتی در مورد تایپوگرافی:تایپوگرافی از غرب آغاز شده است. مجله گرافیس در اکتبر و دسامبر 1998 در اهمیت و اولویت نوشتار در مقاله ای اینچنین عنوان می کند که طراحی گرافیک حرفه ای برعکس عکاسی و هنر و بر اساس تاریخی بر مبنای ترتیبی از کلمات یا نوشتار و تصویر پایه گذاری شده است. 20 سال قبل از این هم وظیفه تایپوگرافی انتقال خبر به صورت نوشتار بیان شده که هدف از آن انتقال بدون قید و شرط اندیشه، ایده و پیام است. در کتاب معروف تایپوگرافی نامتقارن به انتظار ناشرین برای کمک به درک مطالب چاپی در راستای فهمیدن هرچه سهل تر اشاره شده است. اولیور سیمون اشاره می کند که تایپوگرافی هنر و صنعت توزیع مواد چاپی بر روی صفحه است که خواننده را در هرچه بهتر خواندن متن یاری می کند و در عین حال می تواند ساختاری زیبا شناسانه داشته باشد.کاربردهای جانبی تایپوگرافی :از اوایل قرن میلادی گذشته، اروپا شاهد تنشهای اجتماعی – سیاسی و روشنفکرانه بود که اکثر مکتب های هنری که بعدها در قالب مدرنیسم جا گرفتند مربوط به این دوره می شوند. شکل گیری آن ها عموما نوعی واکنش اعتراض آمیز در مقابل این وضع بود که ناشی از گسترش صنعت در اروپا بود. در این دوره هنرمندان برای بیان احساسات از حروف چاپی و تایپ به روشی جدید استفاده کردند و در نتیجه مکاتب جدیدی پایه گذاری شد که آثار بدیعی در آن خلق شد.تایپوگرافی در ایران:چاپ فارسی در حدود 2 قرن قبل با چاپ سنگی آغاز شد و نسبت به کشورهای صنعتی بسیار دیرتر به ظهور رسید چون تایپ فارسی ساخته نشده بود .البته چاپ سنگی که بر چاپ جدیدتر یعنی لترپرس مقدم شمرده می شد، باعث کم کاری تایپوگرافرها شد. در نتیجه تایپوگرافی فارسی بر اثر کاستی های کلی با عقب ماندگی هایی روبروست. البته نباید معدود تایپوگرافی هایی را که در عین القای معنی بار زیبایی شناسانه دارند، از یاد برد.کارهای به زمین مانده تایپوگرافی در غرب ابتدا با کتاب و سپس با اعلانات شروع شد. اما حتی مهمترین نوع کتاب یعنی کتاب های درسی نوجوانان ما، با وجود کمبود قلم در فونت های فارسی، با یک فونت حروفچینی می شود. هیچ حرکتی به سمت طراحی حروف با کاربردهای متفاوت انجام نگرفته و کارها به دست کلیشه ها سپرده می شود. گروههای مختلف سنی با یک یا دو فونت تغذیه می شوند، طراحی تیتر با موضوعات همخوانی ندارد و موارد معدودی را می توان یافت که با استفاده از طراحی دستی ، کارهایی درست انجام شده است ، طراحان گرافیک از نسل یک تا کنون این خلاء را احساس می کنند. خواندن و فهمیدن مطالب نیاز و حق مردم است و باید این نیاز را رفع کرد. برای خواندن در حین حرکت قلمی نداریم، همینطور این ضعف در قلمهای متون علمی نیز مشهود است. همینطور هیچ توجهی به طول و عرض مطالب حروفچینی شده نمی شود. فقط در سالهای اخیر بعضی از طراحان به طراحی فونت به صورت شخصی و سلیقه ای بسنده کرده اند. وی در ادامه از تمام طراحان خواست که قدم های اولیه را در طراحی فونت بردارند و آن را حقیر نپندارند.سپهر در پایان به سوالات حاضران که بیشتر مربوط به چگونگی طراحی فونت بود، پاسخ داد.