«گرافیک دیزاین1»، عبارتی است که به تنهایی می‌تواند معنایی به گستردگی شروع ثبت علم بشری بر تخته‌سنگ‌های دوره‌ی پارینه سنگی تا پیشرفته‌ترین دستاورد‌های بشر در شبیه‌سازی‌های سه بعدی و دیزاین تعاملی2 را در خود جای دهد.متاسفانه در جامعه‌ی هنری امروز ایران، عبارت «گرافیک دیزاین» و مشتقات و هم‌خانواده‌هایش در مواقعی یا در جایگاه نادرست و یا بدون اطلاع از معنی دقیق‌شان استفاده می‌شوند. هدف این نوشته، ارائه‌ی توضیحی مختصر درباره‌ی این عبارت و واژه‌ها یا ترکیبات مربوط به آن است.
واژه‌ی کلیدی مورد بحث ما در این نوشته، «گرافیک» است. با ریشه‌شناسی و بررسی دوره‌های مختلف معنایی این کلمه در زبان انگلیسی و مشتقات آن، کم کم نقاط مبهم موردنظر را واضح می‌کنیم. سپس کمی از زبان فرانسوی برای روشن شدن معنی برخی عبارات استفاده می‌کنیم.
«Graphic» از واژه‌ی لاتین 3 «Graphicus» به معنای «مربوط به نقاشی یا طراحی» مشتق شده است. این کلمه‌ی لاتین، خود نیز نواده‌ی عبارت یونانی «Graphikós (Graph + -ikós)» با مفهوم «مربوط به نقاشی یا طراحی کردن» است. در این عبارت یونانی، «Graph» معنای نوشتن یا طراحی کردن دارد و «ikós» پسوند صفت ساز این کلمه است.
گراف
Graphic و هسته‌ی آن یعنی Graph در زبان انگلیسی، همیشه با معانی نقاشی، طراحی و نوشتن هم‌نشین می‌شد ولی از ۱۸۸۹، در حوزه‌ی ریاضیات و شیمی هم به معانی خاص به کار رفت. «گراف» در رشته‌ی ریاضیات به معنی «مجموعه‌ای از نقاط و خطوط متصل به هم» استفاده می‌شود و در علم شیمی به عنوان خلاصه‌ی عبارت «Graphic Formula» یا «فرمول ساختاری» کاربرد دارد.
فرمول ساختاری
ویلیام ادیسون دویگینز
اولین باری که از واژه‌ی «گرافیک» -به معنایی که امروزه از آن که در گرافیک دیزاین سراغ داریم- استفاده شد، در مقاله‌ی «چاپ جدید، طراحی نو می‌خواهد»4 نوشته‌ی یک طراح جلد کتاب به نام «ویلیام ادیسون دویگینز»5 در سال ۱۹۲۲ بود. البته حدودا چهار دهه طول کشید تا استفاده از این کلمه با این مفهوم در زبان انگلیسی رواج پیدا کند.
«Graphic» هم مثل جد یونانی خود، یک صفت متشکل از «Graph + -ic» است. به این دلیل که این کلمه یک صفت است و نقش دیگری نمی‌پذیرد، پس استفاده‌ی آن به تنهایی، چه از لحاظ دستوری و چه از لحاظ معنایی غلط است. دو کاربرد این واژه که متاسفانه حالا به اشتباهات مصطلح تبدیل شده‌اند، یکی در نام رشته‌ی «گرافیک دیزاین» یا «طراحی گرافیک» است که به اشتباه از آن به عنوان رشته‌ی «گرافیک» یاد می‌شود و دیگری استفاده از این واژه در جمله‌ای مثل این جمله‌ی اشتباه است:«این پوستر گرافیک خوبی دارد.» که بهتر است با عباراتی چون «از طراحی خوبی برخوردار است» یا «دیزاین خوبی دارد» بیان شود.
دو واژه‌ی مبهم دیگر که مورد استفاده‌ی ما فارسی زبانان است، کلمات فرانسوی «گرافیست (Graphiste)» و «گرافیسم (Graphisme)» هستند. بعضی از طراحان گرافیک و پژوهشگران اعتقاد دارند که این دو کلمه، ساخته‌ی ما هستند که تحت تاثیر حضور معلم‌های فرانسوی در فضای هنر‌های تجسمی ایران، ما هم لغت انگلیسی Graphic را با پسوند‌های فرانسوی ترکیب کرده‌ایم و واژه‌هایی جدید با ساختاری نادرست به وجود آورده‌ایم. باید گفت که این دو کلمه در زبان فرانسوی کاملا رایج اند و «گرافیست (Graphiste)» به معنای «طراح گرافیک» و «گرافیسم (Graphisme)» به معنای «گرافیک دیزاین» یا «طراحی گرافیک» هستند.
البته درست است که استفاده از این کلمات فرانسوی در متن یا گفتگویی انگلیسی اشتباه است و فرد انگلیسی زبان را گیج خواهد کرد ولی استفاده از این کلمات با این معانی در ایران که همه این کلمات را به عنوان کلمات داخل شده به فارسی پذیرفته‌ایم اشتباه نیست و نیازی به پرهیز از استفاده از آن‌ها یا سعی در جایگزینی آن‌ها با کلمات دیگر نیست.
1- Graphic Design
2- Interactive Design
3- زبان لاتین زبانی قدیمی از خانواده‌ی زبان‌های هندواروپایی است و بسیاری از لغات زبان انگلیسی وام گرفته از این زبان است ولی متاسفانه خیلی‌ها به اشتباه این زبان را همان زبان انگلیسی می‌دانند که تصوری نادرست است.
4- “New Kind of Printing Calls for New Design”
5- William Addison Dwiggins
منابع:
1. Partridge, Eric. Origins: An Etymological Dictionary of Modern English (4th ed.). New York: Routledge, 1966.
2. Robert, Paul. Micro Robert. Paris: Le Robert, 1971.
3. Bernhart, Robert.k. Chambers: Dictionary of etymology. New York: Chambers Harrap, 1988.
4. ?, ?, Oxford English Dictionary (Vol. IV). London: Oxford, 1933.
5. Babcock Gove, Philip. Webster’s Third New International Dictionary of the English Language Unabridged. Massachusetts: Merriam-Webster INC. 1961.
6. www.designishistory.com
7. www.paulshawletterdesign.com