پگاه نوریان
الخاندرو ماگایانس یکی از داوران مسابقه جهانی پوستر ادیان توحیدی در نشست مطبوعاتی روز دوشنبه 27 آذر در تهران ، پرسش قابل تاملی را مطرح کرد: "باید بررسی کرد آیا پوسترهای ایرانی بدون استفاده از تایپوگرافی هم چنین تاثیرگذاری دارد یا نه؟"
گرافیک امروز ایران غرق در دنیای تایپوگرافی فارسی (یا به اشتباه ، تایپوگرافی عربی) شده است. آغازگر این جریان به شکل مدرن و امروزی‌اش را می‌توان رضا عابدینی دانست ، هرچند رضا عابدینی نه اولین طراح تایپوگرافر در ایران است و نه اصولا یک طراح تایپوگراف به حساب می‌آید. بیشتر تمرکز عابدینی بر حل مشکل فرم حروف در مقابل تصویر و تجربه‌گر چالش میان نوشته فارسی و شکل است. او طراح گرافیکی است که مشکلات جدی بین فرم حروف فارسی و شکل را در پوسترهایش حل کرده است. بخشی از این مشکلات بدلیل ناهمخوانی اصول زیبایی‌شناسی غرب با شرق است و بخش دیگرش به ماهیت شکلی تایپ لاتین ، که ماشین چاپ براساس آن ساخته شده ، برمی‌گردد. عابدینی معمولا از فرم حروف در کنار تصویر و نه از حروف به تنهایی برای بیان مقاصد خود استفاده می‌کند و از این رو به فضایی جدید و شخصی در آثارش رسیده است.
اما استفاده از فرم حروف فارسی برای تازه‌کاران ، بعنوان اولین و ساده‌ترین راه حلی است که می‌توان برای " ایرانی" شدن پوستر بکار برد. ایرانی شدن ، صفتی که این روزها به مثابه تیغ دو لب تیزی در دست برخی معلمان ، سفارش‌دهندگان و منتقدان کم‌دانش قرار گرفته است ، بی‌آنکه حتی خود بدرستی بدانند"ایرانی بودن" به چه معناست (البته اگر منظور استفاده از گل و مرغ ، تصاویرسربازان هخامنشی یا موتیف‌های ایرانی نباشد). چرا که تشخیص هویت ، ایرانی بودن و بررسی ماهوی فضای پوستر تنها کار منتقد محقق ، آگاه و باتجربه در هنرهای تجسمی است.
در گزارش "جمع در اتصال به یگانه" به قلم زهرا نعیمی در شماره 89 مجله تندیس که درباره چگونگی برپایی نمایشگاه پوستر ادیان توحیدی نوشته شده ، آمده است:"یک نکته در خصوص آثار انتخاب شده ایرانی ، اینکه عناصر بکار رفته در اکثر این آثار به گونه‌ایست که اگر نام هنرمند را از کنار اثر حذف کنیم ، به هیچ وجه ایرانی بودنشان مشخص نیست".
این وظیفه تمام منتقدان هنرهای تجسمی است که از تولید محصولات تکراری گرافیک دانشگاهی جلوگیری کنند و یا دست‌کم اندک پوسترهای فرهنگی-اجتماعی که از سوی نهادهای دولتی سفارش داده می‌شوند ، به سمت هوایی تازه سوق دهند. آیا به راستی پوستری که با مخاطبان جهانی ارتباط برقرار می‌کند ، صرفا بخاطر اینکه ظاهرا ایرانی به نظر نمی‌رسد ، طرحی ضعیف و بی‌ایده به حساب می‌آید؟
بدیهی است هنرمندی که در ایران متولد شده و در جغرافیای فرهنگی این کشور رشد کرده است ، خواسته ناخواسته و بطور قطع ، اثری که می‌آفریند مولفه‌های بومی زیست‌گاهش را دارا خواهد بود.