کمتر از 24 ساعت به پایان مهلت تبلیغات کاندیداهای انتخاباتی وقت باقی مانده است. با این حال در و دیوار شهرها همچنان از رقابت نفسگیر هواداران گروه‌های مختلف حکایت دارد. اما آ‌نچه در این رقابت فشرده انتخاباتی بیشتر <به چشم می‌آید> پوسترهایی است که چهره شهر را <گرافیکی> کرده‌اند. پرسش اینجاست که این پوسترها چگونه طراحی شده‌اند؟ آیا زیبایی‌شناسی گرافیکی دارند و آیا کاندیداها پوسترهایشان را به طراحان قدرتمند سپرده‌اند؟

گروه <دوات> و پوستر ائتلاف اصلاح‌طلبان

با نگاهی به پوسترهای انتخاباتی می‌فهمیم که همه آنها را می‌توان در سه دسته کلی تقسیم‌بندی کرد. برخی از پوسترها روی عکس یا تصویر کاندیدا یا کاندیداها تمرکز دارند؛ در چنین حالتی می‌توان آن پوستر را از نظر روانشناسی تحلیل کرد: اگر کاندیدا قیافه جذاب یا کاریزماتیک (هاله‌مند) داشته باشد (همچون سیدمحمد خاتمی در انتخابات خرداد 76)، معمولا در پوستر او روی <چهره> تاکید می‌شود. همچنین کاندیداهایی که چهره آشنایی برای عموم مردم دارند معمولا در پوسترهایشان روی چهره کار می‌کنند. اما کاندیداهایی که مطرح نیستند و احیانا چهره جذاب یا خاصی ندارند، ترجیح می‌دهند که بیشتر روی نام خود تاکید کنند و آن را در پوسترشان با فونت بزرگ‌تری چاپ کنند. در این بین برخی پوسترها هم هستند که روی آنها کار گرافیکی چندانی نشده است. گروه <دوات> به مدیریت 

تنها با گشتی کوتاه در خیابان‌ها و معابر شهری چون تهران می‌توانیم به برآیندی کلی از چند و چون فعالیت‌های تبلیغاتی کاندیداها پی ببریم. متاسفانه در اغلب پوسترهای تبلیغاتی موجود، مسائلی چون طراحی گرافیک، روانشناسی تبلیغات، اجرای گرافیکی و زیبایی‌شناسی نادیده انگاشته شده است. اغلب، نمادهایی چون کوه دماوند، برج آزادی و برج میلاد به عنوان عنصر اصلی در طراحی این پوسترها به کار رفته است. این نمادها به نظر می‌رسد کارکرد تبلیغاتی خود را از دست داده‌اند؛ چرا که ترکیب‌بندی آنها در پوسترهای انتخاباتی به کلیشه تبدیل شده است. با این حال ائتلاف اصلاح‌طلبان با طراحی گرافیکی نماد و پوستر خود، نظر عده‌ای از پیشکسوتان گرافیک را به خود جلب کرده است. ابراهیم حقیقی (طراح گرافیک و رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک) با <شاخص> خواندن این پوستر گفت: <این تصویر از همه بهتر طراحی شده و در آن دقت‌نظر یک طراح گرافیک به چشم می‌خورد.> او همچنین در مورد تاثیر چنین پوسترهایی در زیبایی شهر افزود: <قطعا پوسترها زیبایی شهر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، از این رو اگر یک طراح گرافیک آنها را طراحی کند زیبایی بیشتری به دست می‌آورند.>

پوسترهای انتخاباتی و طراحان پیشکسوت

معمولا در ایران تبلیغات انتخاباتی صورتی منفی دارد و طراح گرافیک‌های مطرح سراغ طراحی این گونه آثار نمی‌روند. این در حالی است که امروزه در فضای انتخاباتی دنیا، طراحی پوسترهای انتخاباتی توسط طراح گرافیک‌های مطرح یک رویکرد شایع است. برای مثال در انتخابات اخیر آ‌مریکا، میلتون گلیزر (از طراحان سرشناس جهان) مبلغ هنگفتی گرفت تا پوستر انتخاباتی دموکرات‌ها را طراحی کند و اسم او هم به‌عنوان طراح این پوستر در همه جا مطرح شد. شایع نبودن طراحی پوسترهای انتخاباتی نزد طراح گرافیک‌های ایرانی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد؛ یکی اینکه در هیجان تبلیغات، معمولا فرصت فکر کردن و برنامه‌ریزی وجود ندارد و همه کارها به صورت <ستادی> انجام می‌شود. در عین حال تعداد افرادی که در مورد یک پوستر سفارش می‌دهند در تبلیغات انتخاباتی زیاد است و گاهی یک طراح با 10 نفر از هواداران اصلی یک کاندیدا روبه‌رو می‌شود.

شعارهای انتخاباتی و پوسترها ‌

بخش عمده پوسترهای موجود در انتخابات پیش‌رو، روی شعارهای گروه‌ها یا کاندیداها تمرکز دارند. حزب اعتماد ملی در تفاهمی با اصلاح‌طلبان شعار <شهر من به تو می‌اندیشم> را انتخاب کرده است. اصلاح‌طلبان هم با شعار <تهران، شهر ایرانی> به صحنه ‌آمده‌اند. مجمع اسلامی بانوان با شعار <مساوات شهروندی> وارد گود شده و ائتلاف <رایحه خوش خدمت> با شعار <خدمت هیچگاه تبصره نمی‌خورد> وارد عمل شده است. شعار ائتلاف اصولگرایان <خدمت صادقانه، جامعه آباد> و شعار آبادگران جهادی <شهردار ما قالیباف> است. به نظر می‌رسد اغلب گروه‌ها شعارهای بهتری در مقایسه با تصاویر پوسترهایشان ارائه داده‌اند. معمولا در این شعارها حکم بر ایجاز هر چه بیشتر و سلیس بودن جملات است. در عین حال طراحان این شعارها تلاش می‌کنند که با توجه به <روا‌نشناسی مخاطب ایرانی> شعارهایی را انتخاب کنند که به آستانه تحریک‌پذیری آنها نزدیک باشد. گاهی هم در کنار این شعارها، شعرهایی از برخی شاعران محبوب مثل سهراب سپهری، اخوان‌ثالث و ... درج می‌کنند که نوعی توضیح برای آن شعار محسوب می‌شود. در این بین <جنبش مظلومان شهر> آستانه تحریک شهروندان را بسیار پایین فرض کرده و این شعار را انتخاب کرده‌است: <مسکن قسطی برای زوج‌های جوان> این جنبش شاید از معدود گروه‌هایی باشد که تنها به یک بیلبورد ساده بسنده کرده و هیچگونه طرحی برای پوستر یا بیلبورد خود در نظر نگرفته است. ‌

زیبایی‌شناسی یا هجو؟ ‌

در پوسترهای تبلیغاتی مساله‌ای به نام <زیبایی‌شناسی> تقریبا وجود ندارد. از آنجا که مخاطب اصلی این پوسترها عامه مردم هستند، معمولا سازندگان و تهیه‌کنندگان پوسترها توجهی به این امر نمی‌کنند یا اصلا ذهن‌شان به چنین مسائلی قد نمی‌دهد! اما پرسشی که پیش می‌آید این است که چرا عامه مردم معمولا به این پوسترها توجه نمی‌کنند؟ جواب را باید از طراحان پوستر گرفت که به آرایش پوستر و زیبایی‌شناسی آن بی‌توجهند. بسیاری از پوسترهایی که طی این چند روز با آنها مواجه بودیم، بیشتر به یک <هجو بصری> شبیه بودند و این جاست که عامه مردم توجهی به این هجوهای بصری نمی‌کنند. شاید ویژگی عمده‌ای که پوستر ائتلاف اصلاح‌طلبان دارد این باشد که در جهت دوری از این هجو و کمک به طراحی گرافیک محیط شهری حرکت کرده است. سیدمحمد احصایی (طراح گرافیک و نقاش پیشکسوت) معتقد است، رعایت یک روند گرافیکی مشخص در طراحی پوسترها می‌تواند به بهبود گرافیک شهری کمک کند. به گفته او، پوسترهایی که در آنها مساله طراحی (‌Design )  به خوبی رعایت شده می‌تواند چهره‌ای گرم‌تر و شادتر به شهر ببخشد.

لینک به منبع