مجله رنگ | مجله الکترونیکی طراحان گرافیک ایران

چهل سال تلاش

این مطلب پیش از این در جهت اطلاع به چاپ رسیده است.

آرش تنهایی / آذین فر مندی

شروع فعالیتهای کانون به روایتی 1 در 23 آذر 43 با تاسیس کتابخانه ای در انبار یک مدرسه قدیمی در باغ شاه شروع می شود کانون با هدف ایجاد زمینه های گسترش فرهنگ مطالعه و تولید کتاب مناسب برای کودکان و نوجوانان ایجاد می شود ، ابتدا کتابخانه ای در پارک لاله ( پارک فرح سابق ) تاسیس می شود کتابخانه های بعدی نیز بر اساس الگوی کتابخانه های کودک و نوجوانان کشور فرانسه تاسیس می شود ، کانون با حضور روشنفکران دگر اندیشی چون فیروز شیروانلو ، لیلی امیر ارجمند آغاز به کار می کند به مرور هنرمندانی چون فرشید مثقالی و عباس کیارستمی، نور الدین زرین کلک به دعوت فیروز شیروانلو به کانون می پیوندند ، اولین پوستر های کانون پوستر های سیرک مسکو است این سیرک در سال 48 به ابتکار شیروانلو با هدف جمع آوری منابع مالی برای تاسیس بخشهای چون مرکز سینمایی و گرافیک به اجرای برنامه می پردازد . پوستر های این رویداد را طراحانی چون عباس کیارستمی ، نیکزاد نجومی طراحی می کنند .
به مرور با گسترش تولیدات کانون و نیاز برای طراحی پوستر ، جلد و تصویر سازی کتاب و ... مرکز گرافیک کانون با حضور مصطفی اوجی ، محمد رضا عدنانی و به مدیریت فرشید مثقالی 2 در سال 1350 تاسیس می شود . کانون در طول فعالیت خود از حضور طراحانی چون : علی اکبر صادقی ، هوشنگ محمدیان ، مرتضی ممیز ، سودابه آگاه ، نفیسه ریاحی ، ابراهیم حقیقی ، محمد رضا دادگر ، پرویز محلاتی ، ابوالفضل همتی آهویی و بسیاری از طراحان پوستر پر آوازه دیگر بهره می گیرد . با وقوع انقلاب اسلامی در حالی که صحبت هایی از انحلال کانون در میان بود ، کمال خرازی با در خواست از شورای انقلاب ادامه فعالیتهای کانون را خواستار می شود . کانون از سال 1358 با اساسنامه تازه همچنان به کار خود ادامه می دهد ، تغیر پیاپی مدیران کانون و بخش گرافیک آن پس از انقلاب باعث می شود کانون نتواند به دوران اوج و شکوفایی خود باز گردد .


اثر: سودابه آگاه/ تصویر شماره 2	اثر: فرشید مثقالی/ تصویر شماره 1

پوستر های کانون پیش از انقلاب
پوستر های کانون را بی شک می توان از اوج های درخشان هنر پوستر در ایران بر شمرد ؛ فرشید مثقالی به عنوان مدیر آتلیه و یکی از طراحان شاخص پوستر کانون به شمار می رود . تصویر گری توانا که پوستر هایش از توان بالای تصویر گرانه او وام می گیرند ، اگرچه فقط در حد تصویر سازی باقی نمی مانند زیرا تصویر گران بسیاری در آن دوره و حال سراغ داریم که هیچ یک طراح پوستر شاخصی نیستند ، در آثار مثقالی نگاه کاووش گرانه او را به سنت تصویر سازی کتب چاپ سنگی دوره قاجار می توان دید ، پوستر های او جسور و تاثیر گذار است گرچه بسیاری از الزامات طراحی پوستر برای کودکان را به همراه دارد ، اما در مواردی نیز برای کودک ملموس نیست پوستر"یازدهمین فستیوال فیلمهای کودکان و نوجوانان"( تصویر شماره 1) بیانگر شیوه فرشید مثقالی در طراحی پوستر و در عین حال نگاه شرقی او به پوستر است . فرشید مثقالی پوستر های بسیاری برای کانون ساخته است که هر یک حرفی برای گفتن دارد .
مثقالی تنها طراح پوستر تصویر ساز کانون نیست ، بسیاری از طراحان کانون چنین توانایی را دارند شاید کار برای کودکان چنین الزامی را می طلبد ، در کنار مثقالی ، سودابه آگاه ، مصطفی اوجی ، هوشنگ محمدیان ، محمد رضا عدنانی هریک برگی بر برگهای زرین دفتر پوستر های کانون می افزایند ؛ سودابه آگاه ، در کنار ساخت انیمیشن و طراحی و تصویر گری کتاب ، پوستر" سینما پلازا" ( تصویر شماره 2 ) را در کارنامه خود دارد می توان او را از زنان پیشگام گرافیک ایران برشمرد .
پوستر های اوجی تلفیقی از عکس و تصویر سازی است که به همنشینی چشم نوازی دست می یابد ، پوستر " قصه های خوب برای بچه های خوب ""( تصویر شماره 3 ) و "ده سال کوشش برای بار ور کردن ذهن کودکاناز تلاشهای اوست ، او همراه با محمد رضا عدنانی تلاش برای طراحی حروف برای پوستر های کانون را آغاز می کنند . از دیگر پوستر سازان کانون باید از علی اکبر صادقی نام برد که به شیوه انیمیشن ها و نقاشی هایش با همان حال هوای اساطیری و ایرانی   پوستر می سازد .
در کنار طراحان تصویر ساز ، طراحانی هم هستند که عنصر اصلی پوستر هایشان تصویر سازی نیست ، از جمله عباس کیارستمی با پوستر های " لباسی برای عروسی " و" سیاه و سپید " و" دوراه حل برای یک مساله " در پوستر های کیارستمی سادگی و تک صدایی وجود دارد که بعدها در فیلم هایش نیز شاهد هستیم . ابراهیم حقیقی نیز این راه را به شیوه خود می پیماید اگرچه او که تصویر سازی چندین کتاب را در کارنامه کاری خویش دارد ، اما در پوستر هایش از فوتو مونتاژ استفاده می کند پوستر های "شاپرک خانم " " گردش در یک روز خوش آفتابی "( تصویر شماره 4 )   از نمونه کار های شاخص حقیقی است که گرچه با تکنیک فوتومونتاژ ساخته شده است اما فضایی کودکانه را به خوبی القا می کند .
مرتضی ممیز بیشتر در زمینه انیمیشن با کانون همکاری دارد ، سیاه پرنده ، آنکه خیال بافت آنکه عمل کرد حاصل کار اوست ، اما پوستر هایی که برای کانون می سازد انگشت شمارند ، یک تجربه ، سیاه پرنده ، خانه دوست کجاست و کلید ؛ او در پوستر هایش لحن و لهجه محکم و پر ابهت خود را دارد که کمتر مناسب مخاطب کودک است .
کانون در پیش از انقلاب برای فعالیتهای فرهنگی و هنری و معرفی محصولات خود پوستر سفارش می دهد   ؛ پوستر های " عضویت در کتابخانه ها- مصطفی اوجی " ،" مسابقات تنیس روی میز- فرشید مثقالی " ، " نورمن ویزدم – محمدرضا دادگر " ، " کمتر مصرف کردن برق- پرویز نادری " ( تصویر شماره 5 ) این امر علاوه بر تاثیر گذاری فرهنگی به رشد و عمومی شدن هنر پوستر و خلق آثاری ماندگار کمک می کند .

پوستر های کانون پیش از انقلاب ماحصل نگاه و برنامه ریزی بلند مدت به فرهنگ است که محصولی پر بار می دهد اگرچه سایر همگنان کانون در آن سالها چون جشنواره فیلم تهران ، بنیاد فرهنگ و هنر ، تالار رودکی و جشن هنر شیراز نیز به نوبه خود پوستر های شاخصی داشته اند . طراحانی چون : آراپیک باغداساریان ، بهرام خائف ، نسرین دشت آرا ، پرویز نادری و حمید نوروزی نیز در میان طراحان پوستر های کانون پیش از انقلاب حضور دارند .


اثر: ابراهیم حقیقی/ تصویر شماره 4	اثر: مصطفی اوجی/ تصویر شماره 3

اثر: محمد رضا دادگر/ تصویر شماره 6	اثر: پرویز نادری/ تصویر شماره 5

پوستر های کانون پس از انقلاب
با وقوع انقلاب فعالیت کانون با وقفه ای کوتاه مدت روبرو می شود ، کانون پس از انقلاب با طراحانی که پیش از انقلاب با آن پیوسته بودند به فعالیتش ادامه می دهد محمد رضا دادگر ، پرویز محلاتی از طراحان پوستر های کانون در سالهای نخست انقلاب هستند ؛ با وقوع انقلاب پوستر های کانون نیز با موج انقلاب همراه می شوند . پوستر های برای مناسبتهای خاص ،چون هفده شهریور، ماه رمضان و ... و پوستر هایی در تجلیل از چهره هایی چون شهید مطهری ، آیت اله طالقانی و دکتر شریعتی طراحی و منتشر می شود ، از شاخص ترین این آثار می توان به پوستری از محمد رضا دادگر در سوگ کودکانی که در هفده شهریور کشته شدند اشاره کرد( تصویر شماره 6 ) دادگر در ادامه فعالیتهای خود به ترکیب عکس و تصویر می پردازد پوستر هایی که تحت تاثیر فضای دوران یا سیاه و سفید شده اند و یا رنگهای تندی دارند، از پوستر های شاد و رنگارنگ سالهای قبل کمتر اثری می بینیم ، پرویز محلاتی نیز به عنوان هنرمندی و تجربه گرا از طراحان پر کار کانون است( تصویر 7) ، او پوستر هایی با نقاشی های کودکان ساخته است که در زمانه خود آثار نو وجذابی است ، ابو الفضل همتی که از تصویر گری کتاب به طراحی پوستر روی می آورد در حضور خود در کانون پوستر هایی شاعرانه و چشم نوازی می سازد( تصویر 8 ) اگرچه اغلب پوستر های او تصویر سازی هایی است که با همان قدرت با نوشتار همراه نشده اند . بهزاد غریب پور ، بهراد امین سلماسی و ... به نوعی آخرین طراحان پوستر ؛ از نسل طراحان پوستر تصویر ساز هستند که درخشش های هرچند کوتاه در آسمان پوستر های کانون ایجاد می کنند .


اثر: ابو الفضل همتی/ تصویر شماره 8	اثر: پرویز محلاتی/ تصویر شماره 7

با ورود رایانه و تغیر فضای ساخت پوستر پوستر های کانون نیز دگرگون میشوند ، پایان پوستر های کانون پایان غم انگیزی است ؛ در دهه چهارم ،    پوستر های کانون بیشتر تحت تاثیر ابزاری به نام رایانه طراحی می شوند ، ضربه ای که به پوستر های کانون می خورد شبیه بلایی است که بر سر پوستر های فیلم ، تئاتر و موسیقی می آید . نسل جدید پوستر هایی کانون پوستر هایی هستند که به شیوه پوسترهای فیلم ، کو لاژی از چند عکس و یا تصویر سازی هایی که هیچ یک قدرت تصویری و ارزش بصری گذشتگان خود را ندارند .
با نگاهی به این آثار در می یابیم بسیاری از این پوستر ها متاسفانه بر خلاف دوره های قبل - خارج از نظر واحد گرافیک کانون ، توسط واحد های سینمایی و تئاتر -   توسط کاربران رایانه ایی ، آشنا به گرافیک و یا طراحان گرافیک تازه کار طراحی شده اند ، و بر خلاف دوران های گذشته که کانون محل گرد هم آیی بهترین های گرافیک نسل خویش بود ، به محل تجربه اندوزی طراحانی تبدیل شده که حتی تجربه هم نمی کنند اگرچه این ضعفی است که متوجه بسیاری اژ طراحان این نسل ، و شیوه های آموزشی آنان می شود ، اما در میان طراحان این نسل آنان که جدی تر به مساله طراحی پوستر پرداخته اند نیز ره به کانون نبرده اند .
در انتها شاید به جای نتیجه گیری این سوال را مطرح کنیم ،   که چرا دانش آموختگان گرافیک نمی توانند چون گذشتگان خود در انتقال پیام به مخاطب کودک و خلق آثاری زیبا موفق باشند ، چرا بسیاری از طراحان این نسل   در خلق آثار؛ برای مخاطبی ، غیر دایره طراحان و هنرمندان ،   حال عام باشد یا کودک زبانی چنین الکن دارد ؟

زمان انتشار: ۲۱:۳۸ ۱۳۹۵/۹/۲۸

ارسال نظر

نام و نام خانوادگی

ایمیل

قوانین ارسال نظر

نظراتی که حاوی توهین باشند، منتشر نمی‌شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری کنید

متن

چهل سال تلاش

ارسال نظر

درباره ما

پست های اتفاقی

چهل سال تلاش

ارسال نظر

درباره ما

پست های اتفاقی

خبرنامه