گفتگو با ابراهیم حقیقی؛ طراحی کتاب؛ فن و زیبایی در خدمت انتقال پیام


این مطلب پیش از این در وب سایت مجله صنعت چاپ و در تاریخ 4 خردادماه 87 منتشر شده است.

مصطفی اوجی

خوشحالم‌ و‌ این‌ فرصت‌‌ را‌ برای‌ ارتباط‌ با‌ مخاطبان‌ ماهنامه‌ صنعت‌ چاپ‌ مغتنم‌ می‌شمرم.‌ امیدوارم‌ توان‌ توضیح‌ همه‌ این‌ مواردی‌ را‌ که‌ اشاره‌ شد،‌ داشته‌ باشم.‌ اما‌ با‌ اجازه‌ شما‌ من‌ ترجیح‌ می‌دهم‌ صحبت‌ را‌ از‌ همین‌ نکته‌ آخری‌ که‌ اشاره‌ کردید،‌ آغاز‌ کنم.
ولی‌ پیش‌ از‌ آن‌ بد‌ نیست‌ در‌ چند‌ کلمه‌ به‌ یک‌ نکته‌ مهم‌ و‌ در‌ واقع‌  به‌ تعریف‌ صفحه‌ از‌ دیدگاه‌ گرافیک‌ بپردازم.
یکی‌ از‌ موضوعاتی‌ که‌ در‌ چند‌ کلاس‌ کارشناسی‌ ارشد‌ مطرح‌ می‌کردم‌ و‌ در‌ این‌ بحث‌ نیز‌ خیلی‌ اهمیت‌ دارد،‌ این‌ است‌ که‌ برای‌ طراح‌ گرافیک،‌ صفحه،‌ لزوما‌ صفحه‌ کاغذ‌ نیست.‌ شاید‌ در‌ مبحث‌ کتاب‌آرایی‌ در‌ نهایت‌ به‌ همین‌ صفحه‌ کاغذی‌ برسیم،‌ ولی‌ برای‌ طراح‌ گرافیک،‌ صفحه‌ می‌تواند‌ صفحه‌ تلویزیون‌ و‌ یا‌ حتی‌ پرده‌ سینما‌ هم‌ باشد‌ که‌ هر‌ کدام‌ به‌ کاربردی‌ محدود‌ می‌شوند‌ و‌ تعریف‌ صفحه‌ می‌گیرند.‌ حتی‌ می‌توان‌ فراتر‌ رفت‌ و‌ یک‌ صحنه‌ سه‌ بعدی‌ مثل‌ صحنه‌ نمایش‌ را‌ نیز‌ صفحه‌ قلمداد‌ کرد،‌ که‌ طراح‌ صحنه‌ اجزای‌ آن‌ را‌ آرایش‌ می‌دهد.
در‌ اینجا‌ برای‌ رعایت‌ موضوع‌ درباره‌ همان‌ صفحات‌ کاغذی‌ صحبت‌ می‌کنیم‌ که‌ تکثیر‌ می‌شود‌ و‌ در‌ نهایت‌ به‌ صورت‌ کتاب‌ به‌ دست‌ خوانندگان‌ می‌رسد.
در‌ایران‌ قدیم‌ تولید‌ کتاب‌ پس‌ از‌ مولف،‌ وابسته‌ به‌ کتابت‌ و‌ نسخه‌نویسی‌ بود.‌ کسانی‌ که‌ کتابت‌ می‌کردند‌ خوشنویس‌ بودند،‌ سپس‌ نگارگرانی‌ نقش‌ها‌ و‌ تصاویر‌ کتاب‌ را‌ می‌کشیدند.‌ دامنه‌ فعالیت‌ آنها‌ بسیار‌ محدود‌ بود،‌ فرض‌ کنید‌ که‌ یک‌ خوشنویس‌ درطول‌ عمرش‌ می‌توانست‌ پنج،‌ شش‌ بار‌ یک‌ قرآن‌ یا‌ شاهنامه‌ یا‌ حافظ‌ را‌ بنویسد‌ و‌ چند‌ ماه‌ یا‌ چند‌ سال‌ ‌ طول‌ می‌کشید‌ تا‌ نگارگران،‌ تصویرهای‌ آن‌ را‌ رسامی‌ یا‌ نقاشی‌ کنند‌ که‌ نمونه‌های‌ فاخر‌ آن‌ مثل‌ شاهنامه‌ شاه‌ طهماسب‌ و‌ شاهنامه‌ بایسنقری‌ است‌ و‌ سایر‌ شاهکارهای‌ هنر‌ ایران‌ در‌ آن‌ کتاب‌ها،‌ صفحه‌آرایی‌ با‌ مفهوم‌ امروزی،‌ قدری‌ متمایز‌ بوده‌ و‌ خوشنویس‌ کار‌ خود‌ را‌ می‌کرد.‌ سپس‌ تذهیب‌ کار‌ یا‌ تشعیر‌ کار‌ وارد‌ می‌شد‌ و‌ کار‌ خود‌ را‌ به‌ منظور‌ آرایش‌ آغاز‌ می‌کرد.‌ در‌ واقع‌ در‌ اینجا‌ ما‌ با‌ مفهومی‌ از‌ صفحه‌آرایی‌ روبه‌رو‌ هستیم‌ که‌ به‌ منظور‌ آرایش‌ و‌ زیباسازی‌ و‌ نفاست‌ بخشیدن‌ به‌ آن‌ اثر‌ انجام‌ می‌شد.‌ اما‌ آنچه‌ پس‌ از‌ پیدایش‌ صنعت‌ چاپ‌ مطرح‌ شد‌ و‌ امروزه‌ ما‌ از‌ معنای‌ صفحه‌آرایی‌ می‌فهمیم،‌ متفاوت‌ است.‌ به‌ گمان‌ من‌ زیباسازی‌ اولویت‌ اول‌ صفحه‌آرا‌ نیست،‌ بلکه‌ مهم‌تر‌ از‌ آن،‌ وظیفه‌ طراح‌ در‌ تولید‌ کتاب،‌ نظام‌ دادن‌ به‌ اجزای‌ صفحه‌ (مانند‌ متن،‌ عکس،‌‌ نمودارها،‌ جدول‌ها،‌ حاشیه‌ها‌ و‌ ...)‌ است‌ به‌ گونه‌ای‌ که‌ به‌ درک‌ خواننده‌ و‌ سرعت‌ خواندن‌ وی‌ کمک‌ کند.
همان‌طور‌ که‌ ماشین‌های‌ چاپ‌ دارند‌ سرعت‌ می‌گیرند،‌ نرم‌افزارها‌ با‌ سرعت‌ عملیات‌ پیچیده‌ را‌ انجام‌ می‌دهند‌ و‌ تولید‌ آثار‌ مکتوب‌ فزونی‌ می‌گیرد،‌ نیاز‌ به‌ خواندن‌ سریع‌ و‌ برداشت‌ مطلب‌ در‌ یک‌ نگاه‌ و‌ گرفتن‌ اطلاعات‌ برای‌ مردم‌ ضروری‌ است.
امروزه‌ رسانه‌های‌ کاغذی‌ و‌ نوری،‌ (اعم‌ از‌ سایت‌ها،‌ وبلاگ‌ها،‌ کتاب‌های‌ دیجیتال‌ و‌ ...)‌ حجم‌ بالایی‌ از‌ اطلاعات‌ را‌ ارایه‌ می‌دهند.

‌ وظیفه‌ بعدی‌ طراح،‌ صفحه‌آرایی‌ و‌ زیبایی‌ بخشیدن‌ به‌ کتاب‌ است.‌ اما‌ به‌ طور‌ قطع‌ زیبایی‌ برای‌ مخاطب‌ مشخص.
طراح‌ باید‌ بداند‌ که‌ چه‌ کسی‌ یا‌ چه‌ گروه‌هایی‌ می‌خواهند‌ از‌ اطلاعات‌ این‌ کتاب‌ بهره‌مند‌ شوند.
آیا‌ صفحه‌آرایی‌ برای‌ کودکان‌ است‌ یا‌ بانوان،‌ یا‌ جوانان.‌ آیا‌ علمی‌ است‌ یا‌ هنری؟
سطح‌ علمی‌ آن‌ چقدر‌ است؟‌ درسی‌ است‌ یا‌ سرگرم‌کننده،‌‌ یا‌ گزارش‌ مالی‌ یک‌ شرکت‌ است‌ که‌ آن‌ را‌ به‌ مدیران‌ ارایه‌ می‌دهند؟

‌ آقای‌ حقیقی،‌ شما‌ در‌ واقع‌ کلی‌ترین‌ و‌ اساسی‌ترین‌ وظیفه‌ طراحان‌ را‌ در‌ ارتباط‌ با‌ کتاب‌ بیان‌ کردید؛‌ اول‌ سهولت‌ و‌ سرعت‌ انتقال‌ پیام‌ و‌ دوم‌ زیبایی‌ بخشیدن‌ به‌ صفحات‌ کتاب‌ در‌ راستای‌ انتقال‌ اطلاعات‌ و‌ با‌ توجه‌ به‌ ویژگی‌های‌ طیف‌ اصلی‌ مخاطبان‌ کتاب.
حالا‌ اجازه‌ بدهید‌ درباره‌ مسایل‌ موجود‌ در‌ راه‌ ایفای‌ نقش‌ طراح‌ در‌ فرایند‌ تولید‌ کتاب‌ صحبت‌ کنیم.
‌ قبل‌ از‌ این‌ که‌ بخواهم‌ درباره‌ مشکلات‌ و‌ مسایل‌ موجود‌ در‌ حرفه‌ صفحه‌آرایی‌ بپردازم،‌ می‌خواهم‌ به‌ یک‌ مشکل‌ اساسی‌تر‌ قبل‌ از‌ صفحه‌آرایی‌ اشاره‌ کنم:
یکی‌ از‌ ملزومات‌ اساسی‌ در‌ کار‌ نشر‌ و‌ مطبوعات-‌ حتی‌ هرگونه‌ لی‌اوت‌ دیگری-‌ فونت‌ یا‌ حروف‌ فارسی‌ است.
زبان‌های‌ اروپایی‌ و‌ در‌ سال‌های‌ اخیر‌ زبان‌ عربی‌ نیز‌ از‌ فونت‌های‌ متنوعی‌ برخوردار‌ شده‌اند.‌ در‌ حالی‌ که‌ زبان‌ فارسی‌ از‌ این‌ نظر‌ بسیار‌ فقیر‌ است.‌ یک‌ طراح‌ صفحه‌آرا‌ برای‌ متن‌ لاتین‌ به‌ راحتی‌ حق‌ انتخاب‌ دارد‌ و‌ حتی‌ می‌تواند‌ اعمال‌ سلیقه‌ کند.‌ طراح‌ برای‌ یک‌ مجله‌ مد‌ زنانه‌ می‌تواند‌ یک‌ دسته‌ حروف‌ مناسب‌ انتخاب‌ کند‌ و‌ به‌ همین‌ ترتیب‌ برای‌ طراحی‌ یک‌ مجله‌ ورزشی‌ مردانه‌ با‌ مخاطبان‌ خاص‌ خودش‌ هم‌ فونت‌های‌ جداگانه‌ای‌ را‌ می‌تواند‌ به‌ کار‌ گیرد.
در‌ حالی‌ که‌ فونت‌ غیرفانتزی‌ یعنی‌ قلم‌ متن‌ فارسی‌ بسیار‌ اندک‌ است،‌ قلم‌های‌ عربی‌ با‌ تغییرات‌ مختصر‌ با‌ نام‌های‌ گوناگون‌ به‌ عنوان‌ فونت‌ فارسی‌ استفاده‌ می‌شوند‌ یا‌ به‌ فروش‌ می‌رسند.‌ بدین‌ ترتیب‌ می‌بینیم‌ که‌ همه‌ کارهای‌ نشر‌ و‌ مطبوعات‌ از‌ کتاب‌ درسی‌ دبستانی‌ گرفته‌ تا‌ دانشگاهی‌ و‌ مجله‌ هنری،‌ مجله‌ تخصصی،‌ نشریه‌ جوانان،‌ کودکان‌ و‌ همه‌ روزنامه‌ها‌ با‌ همین‌ فونت‌های‌ محدود‌ دارد‌ صفحه‌بندی‌ می‌شود‌ و‌ طراح‌ نمی‌تواند-‌ دست‌ کم‌ در‌ این‌ زمینه-‌ کاری‌ متناسب‌ با‌ مخاطب‌ خود‌ انجام‌ دهد.

البته‌ فونت‌های‌ گوناگونی‌ هم‌ توسط‌ طراحان‌ ایرانی‌ تهیه‌ شده،‌ ولی‌ اغلب‌ دکوراتیو‌ و‌ برای‌ کاربرد‌ تیتر‌ مناسب‌ هستند.
‌ بله،‌ فونت‌های‌ فانتزی‌ قدری‌ آسان‌تر‌ است‌ و‌ در‌ دانشکده‌ها‌ راحت‌تر‌ می‌توانسته‌اند‌ به‌ آن‌ بپردازند.‌ اما‌ ساخت‌ فونت‌های‌ متن‌ سخت‌تر‌ و‌ پرهزینه‌تر‌ است‌ و‌ زمان‌ می‌برد.‌
و‌ باید‌ در‌ حین‌ کار‌ تکامل‌ خود‌ را‌ طی‌ کند‌ و‌ اصلاح‌ شود،‌ در‌ شرایطی‌ که‌ کپی‌رایت‌ خیلی‌ جدی‌ رعایت‌ نمی‌شود،‌ طراحان‌ انگیزه‌ ندارند‌ که‌ سال‌های‌ عمرشان‌ را‌ صرف‌ چنین‌ کاری‌ بکنند.
طراحان‌ بسیاری‌ را‌ می‌شناسم‌ که‌ طراحی‌ فونت‌ کرده‌اند،‌ اما‌ نمی‌توانند‌ آن‌ را‌ در‌ اختیار‌ کسی‌ بگذارند،‌ به‌ محض‌ انتشار‌ ربوده‌ می‌شود‌ و‌ با‌ هر‌ قیمتی‌ هم‌ خریدار‌ ندارد.‌ آنها‌ زحمت‌ ده،‌ دوازده‌ ساله‌ خود‌ را‌ چه‌ قیمتی‌ بگذارند؟

در‌ زمینه‌ سایر‌ اجزای‌ صفحه‌ (به‌ جز‌ فونت)‌ چه‌ می‌توان‌ گفت؟
‌ در‌ زمینه‌ عکس‌ پیشرفت‌ بیشتری‌ داشته‌ایم.‌ اما‌ در‌ مورد‌ عکس‌‌ هم‌ می‌بینیم،‌ عکاسی‌ چند‌ سال‌ بعد‌ از‌ اختراعش‌ در‌ اروپا‌ به‌ ایران‌ می‌آید.‌ اما‌ دلیل‌ حضور‌ و‌ رشدش‌ در‌ جامعه‌ ما‌ این‌ بود‌ که‌ در‌ زمان‌ رضاخان‌ حکم‌ می‌کنند‌ که‌ شناسنامه‌ها‌ باید‌ دارای‌ عکس‌ باشد.
در‌ واقع‌ یک‌ نوع‌ جبر‌ برای‌ تولید‌ عکس‌ پرتره‌ ایجاد‌ می‌شود‌ و‌ دوربین،  شیشه‌،‌ کاغذ‌، ‌ نگاتیو‌ و‌ دارو‌ و‌ ...‌ وارد‌ می‌شود.‌ چون‌ به‌ اجبار‌ یک‌ بازار‌ برای‌ عکاسی‌ ایجاد‌ شده.‌ اگر‌ سایر‌ گونه‌های‌ عکاسی‌ (خبری،‌ هنری‌ و‌ ...)‌ را‌ داریم،‌ همه‌ زیر‌ سایه‌‌ همان‌ عکاسی‌ پرتره‌ و‌ به‌ تبع‌ آن‌ پیدا‌ شده‌اند،‌ زیرا‌ ابتدا‌ به‌ آن‌ صنعت‌ وارد‌ شده‌ و‌ رواج‌ یافته‌ و‌ به‌ تدریج‌ گونه‌های‌ دیگر‌ آن‌ پیدا‌ شده‌اند.‌ اما‌ در‌ مورد‌ طراحی‌ فونت‌ چنین‌ جبری‌ وجود‌ نداشته.‌ درک‌ نیاز‌ به‌ فونت‌ موجود‌ است،‌ اما‌ اینجا‌ آن‌ اتفاق‌ نمی‌افتد.

شما‌ اشاره‌ کردید‌ که‌ طراحان‌ به‌ خاطر‌ رعایت‌ نشدن‌ کپی‌ رایت‌ نمی‌توانند‌ عمرشان‌ را‌ صرف‌ طراحی‌ فونت‌ کنند،‌ پس‌ این‌ مهم،‌ کار‌ کیست؟
من‌ تصور‌ می‌کنم‌ همان‌طور‌ که‌ فرهنگستان‌ زبان‌ و‌ فرهنگستان‌ هنر‌ و‌ ...‌ کار‌ می‌کنند‌ و‌ پیشنهاد‌ می‌دهند،‌ خط‌ و‌ فونت‌‌ نیز‌ از‌ اجزای‌ زبان‌ است‌ و‌ باید‌ برای‌ اصلاح‌ و‌ غنی‌سازی‌ آن‌ باید‌ بودجه‌ اختصاص‌ دهند‌ و‌ با‌ علاقه‌مندی‌ هزینه‌ کنند‌ و‌ مشوق‌ طراحان‌ فونت‌ باشند.
این‌ کار‌ یک‌ متولی‌ دولتی‌ می‌خواهد،‌ به‌ دنبال‌ احساس‌ وظیفه‌ این‌ فرهنگستان‌ها،‌ دانشگاه‌ها،‌ موسسات‌ هنری‌ و‌ طراحان‌ می‌توانند‌ کار‌ کنند.

آیا‌ ناشران‌ در‌ این‌ مورد‌ مسوولیتی‌ ندارند،‌ یا‌ بهتر‌ است‌ بپرسیم‌ انگیزه‌ای‌ ندارند؟‌ همان‌طور‌ که‌ جلد‌ را‌ به‌ صورتی‌ جذاب‌ ارایه‌ می‌دهند،‌ چرا‌ به‌ فکر‌ قلم‌ نباشند؟
سال‌ها‌ است‌ ناشر‌ نیاز‌ به‌ طراحی‌ جلد‌ را‌ درک‌ کرده‌ و‌ انجام‌ می‌دهد.‌ اما‌ همین‌ امر‌ نیز‌ بسیار‌ کند‌ اتفاق‌ افتاد.‌ از‌ حدود‌ 50‌ سال‌ پیش‌ اگر‌ مرور‌ کنیم،‌ فقط‌ اسم‌ کتاب‌ را‌ حروفچینی‌ (مثلا‌ با‌ 36‌ سیاه)‌ می‌چید‌ و‌ اگر‌ خیلی‌ هنر‌ به‌ خرج‌ می‌دادند‌ یک‌ رنگ‌ هم‌ روی‌ مقوای‌ جلد‌ می‌ زدند.
مرحوم‌ ممیز‌ و‌ بعد‌ فرشید‌ مثقالی‌ و‌ تنی‌ چند‌ از‌ طراحان‌ نوجو‌ و‌ نوآور‌ گرافیک‌ آغازگر‌ طراحی‌ جلد‌ و‌ ارایه‌ دهنده‌ آن‌ به‌ ناشران‌ هوشمند‌ و‌ علاقه‌مند‌ بودند‌ و‌ به‌ تدریج‌ طراحی‌ جلد‌ کتاب‌ راه‌ خودش‌ را‌ باز‌ کرد.‌ الان‌ کمتر‌ سراغ‌ داریم‌ جلد‌ کتابی‌ را‌ که‌ طراحی‌ ناشر‌ ‌ باشد،‌ به‌ هر‌ حال‌ چیزی‌ به‌ نام‌ طراحی‌ دارد‌ اتفاق‌ می‌افتد.
اما‌ چیزی‌ که‌ هنوز‌ اتفاق‌ نیفتاده‌ مگر‌ در‌ کتاب‌های‌ نفیس،‌ هزینه‌ کردن‌ برای‌ طراحی‌ صفحات‌ یا‌ صفحه‌آرایی‌ است.‌ روشن‌ است‌ که‌ ناشر‌ اگر‌ نخواهد‌ هزینه‌ای‌ برای‌ صفحه‌آرایی‌ به‌ طراح‌ بپردازد،‌ ترجیح‌ می‌دهد‌ خودش‌ یا‌ لیتوگراف‌ انجام‌ دهند.

از‌ کتاب‌های‌ نفیس‌ که‌ بگذریم،‌ بسیار‌ اندک‌ می‌توان‌ کتاب‌ معمولی‌ پیدا‌ کرد‌ که‌ کار‌ صفحه‌آرایی‌ خاصی‌ روی‌ آن‌ انجام‌ شده‌ باشد.
باید‌ خوشحال‌ باشیم‌ که‌ دست‌ کم‌ برای‌ کتاب‌های‌ نفیس‌ یا‌ خاص،‌ چنین‌ کاری‌ صورت‌ می‌گیرد.‌ متاسفانه‌ این‌ تصور‌ وجود‌ دارد‌ که‌ کتاب‌های‌ معمولی‌ طراحی‌ صفحه‌ نیاز‌ ندارد‌ و‌ آن‌ را‌ به‌ حروفچین‌ و‌ تایپیست‌ می‌سپارند.
‌ باید‌ توجه‌ داشته‌ باشیم‌ که‌ صفحه‌آرایی‌ (به‌ منظور‌ انتقال‌ بهتر‌ پیام‌ و‌ ارایه‌ زیبا‌ و‌ چشم‌نواز)،‌ برای‌ کتاب‌های‌ معمولی‌ ضروری‌ است.‌ برای‌ مثال‌ کتاب‌های‌ درسی‌ و‌ دانشگاهی‌ که‌ با‌ سادگی‌ و‌ گاه‌ سهل‌انگاری‌ ارایه‌ می‌شوند،‌ نیاز‌ جدی‌ به‌ این‌ جنبه‌ها‌ دارند.
ناشران‌ اندکی‌ هستند‌ که‌ در‌ مورد‌ کتاب‌های‌ معمولی‌ نیز‌ تفکر‌ می‌کنند‌ و‌ کار‌ را‌ به‌ طراح‌ می‌سپارند.
طراحی‌ کتاب‌ تنها‌ به‌ جلد‌ محدود‌ نمی‌شود.‌ از‌ تمام‌ صفحات‌ (آستر‌ بدرقه،‌ صفحات‌ اولیه،‌ متن،‌ حاشیه‌ و‌ فضای‌ سفید،‌ شماره‌ صفحه،‌ پانوشت‌ها،‌ ایندکس‌ها‌ و‌ ...)‌ همه‌ باید‌ طراحی‌ شوند.
در‌ سال‌های‌ گذشته‌ در‌ انتشارات‌ خوارزمی،‌ مرحوم‌ حیدری‌ به‌ این‌ مساله‌ توجه‌ ویژه‌ای‌ داشت،‌ جلدها‌ را‌ به‌ آقای‌ جوادی‌پور‌ سفارش‌ می‌داد‌ و‌ با‌ وسواس‌ ‌ به‌ نوع‌ قلم‌ و‌ فضای‌ صفحات‌ کتاب‌ دقت‌ فراوان‌ داشت.
انتشارات‌ امیرکبیر‌ نیز‌ کارهایی‌ انجام‌ داد،‌ افرادی‌ مثل‌ هرمز‌ وحید‌ کوشش‌های‌ موثری‌ در‌ این‌ راه‌ کردند.‌ امروزه‌ هم‌ تا‌ آنجا‌ که‌ من‌ اطلاع‌ دارم‌ بعضی‌ انتشارات‌ مثل‌ کارنامه‌ (آقای‌ زهرایی)‌ یا‌ نشر‌ مرکز،‌ نشر‌ نی‌ و‌ ...‌ دست‌ کم‌ برای‌ بعضی‌ از‌ کتاب‌هایشان‌ کار‌ طراحی‌ را‌ جدی‌ می‌گیرند.
از‌ انتخاب‌ نوع‌ قلم،‌ انتخاب‌ نوع‌ کاغذ،‌ نوع‌ مرکب،‌ اندازه‌ برش،‌ شیرازه،‌ آستر،‌ نوع‌ جلد‌ نرم‌ و‌ سخت،‌ نوع‌ روکش‌ و‌ ...‌ همه‌ و‌ همه‌ در‌ شمار‌ وظایف‌ طراح‌ کتاب‌ است.
طراح‌ خبره‌ و‌ با‌ تجربه‌ می‌تواند‌ علاوه‌ بر‌ حفظ‌ اصول‌ و‌ ضمن‌ رعایت‌ استانداردهای‌ فنی‌ جنبه‌های‌ هنری‌ و‌ زیبایی‌شناسانه‌ را‌ نیز‌ در‌ اثر‌ به‌ کار‌ گیرد.‌ اما‌ این‌ بخش‌ (یعنی‌ زیبایی‌ شناسی)‌ جنبه‌ ثانوی‌ دارد‌ و‌ اصل‌ رعایت‌ همان‌ ویژگی‌های‌ مناسب‌ برای‌ انتقال‌ پیام‌ است.
وظیفه‌ اصلی‌ طراح‌ در‌ کنار‌ هم‌ گذاردن‌ اطلاعات‌ نوشتاری‌ و‌ تصویری‌ برای‌ انتقال‌ بهتر‌ محتوی‌ اثر‌ به‌ مخاطبان‌ معین‌ است.

آیا‌ در‌ کشورهای‌ اروپایی‌ هم‌ این‌ مسائل‌ توسط‌ ناشران‌ رعایت‌ می‌شود؟‌ آیا‌ طراحانی‌ هستند‌ که‌ به‌ طور‌ تخصصی‌ کارشان‌ صفحه‌آرایی‌ باشد؟
‌ بله،‌ در‌ اروپا‌ بعضی‌ طراحان‌ مثل‌ ایران،‌ علاوه‌ بر‌ صفحه‌آرایی،‌ کارهای‌ دیگری‌ هم‌ می‌کنند.‌ اما‌ از‌ سال‌ دوم‌ یا‌ سوم‌ در‌ دانشکده‌ها‌ نشر‌ و‌ صفحه‌آرایی‌ را‌ به‌ عنوان‌ یک‌ گرایش‌ اصلی‌ می‌شناسند‌ و‌ در‌ این‌ رشته‌ درس‌ می‌خوانند.‌ ممکن‌ است‌ در‌ رشته‌ نشر،‌ ناظر‌ چاپ‌ هم‌ تربیت‌ کنند.‌ اما‌ صفحه‌آرایی‌ به‌ نوبه‌ خود‌ بسیار‌ تخصصی‌ است.
در‌عرصه‌ حرفه‌ای‌ نیز‌ تخصص‌ بسیار‌ پیچیده‌ می‌شود.‌ ممکن‌ است‌ کسی‌ که‌ صفحه‌آرای‌ موفق‌ روزنامه‌ است،‌ حتی‌ در‌ صفحه‌آرایی‌ مجله‌ نتواند‌ به‌ خوبی‌ کار‌ کند،‌ مگر‌ این‌ که‌ بیاید‌ در‌ مجله‌ تجربه‌ کسب‌ کند.
‌ در‌ ژاپن‌ صفحه‌آرایی‌ را‌ به‌ عنوان‌ یک‌ رشته‌ تخصصی‌ بسیار‌ جدی‌ می‌گیرند.‌ در‌ کار‌ نشر‌ این‌ کشورها‌ نیز‌ چنین‌ اهمیتی‌ به‌ صفحه‌آرایی‌ می‌دهند.‌ ناشر‌ با‌ یک‌ مدیر‌ هنری‌‌(Art ‌Director)  کار‌ می‌کند‌ که‌ او‌ علاوه‌ بر‌ سیاست‌گذاری‌ کلی‌ و‌ تعیین‌ قالب‌ها‌ برای‌ هر‌ کتاب‌ خاصی‌ طراح‌ مناسبی‌ را‌ پیدا‌ می‌کند‌ و‌ به‌ ناشر‌ معرفی‌ می‌کند.
این‌ طور‌ نیست‌ که‌ فقط‌ با‌ یک‌ گروه‌ کوچک‌ طراح‌ در‌ مجموعه‌ خودشان‌ کار‌ کنند.‌ اما‌ اینجا‌ متاسفانه‌ همه‌ کار‌ از‌ آغاز‌ تا‌ پایان‌ توسط‌ مدیر‌ انتشاراتی‌ و‌ به‌ کمک‌ یک‌ حروفچین‌ انجام‌ می‌شود.‌

آقای‌ حقیقی‌ اگر‌ نخواهیم‌ یک‌ طرفه‌ به‌ قاضی‌ برویم،‌ باید‌ بگویم‌ که‌ در‌ بعضی‌ موارد‌ ناشران‌ سراغ‌ طراحان‌ می‌روند‌ و‌ نتیجه‌ خوبی‌ نمی‌گیرند.‌ حالا‌ ما‌ داریم‌ در‌ مورد‌ کتاب‌ صحبت‌ می‌کنیم،‌ اما‌ در‌ رشته‌های‌ دیگر‌ نیز‌ چنین‌ مشکلاتی‌ هست.‌ آنها‌ به‌ طراح‌ مراجعه‌ می‌کنند‌ ولی‌ به‌ علت‌ کاستی‌های‌ نظام‌ آموزشی‌ و‌ ضعف‌ مناسبات‌ حرفه‌ای‌ و‌ کم‌تجربگی‌ در‌ مواردی‌ نتیجه‌ مطلوبی‌ به‌ دست‌ نمی‌آید.
من‌ این‌ مشکل‌ را‌ دوجانبه‌ می‌بینم.‌ بله‌ کاستی‌هایی‌ در‌ آموزش‌ دانشگاهی‌ است.‌ اما‌ ناشر‌ هم‌ دوگونه‌ خطا‌ می‌کند:‌ اول‌ این‌ که‌ به‌ طورمعمول‌ سراغ‌ ارزان‌تر‌ می‌رود.‌ دوم‌ این‌ که‌ ممکن‌ است‌ سراغ‌ طراحی‌ برود‌ که‌ در‌ کار‌ نشر،‌ خبرگی‌ ندارد.‌ چه‌ بسا‌ طراحانی‌ در‌ کار‌ بسته‌بندی‌ بسیار‌ موفق‌ بوده‌اند‌ و‌ موجب‌ موفقیت‌ محصول‌ در‌ بازار‌ شده‌اند،‌ اما‌ وقتی‌ ناشر‌ سراغ‌ چنین‌ طراحی‌ می‌رود،‌ انتخاب‌ خوبی‌ نکرده‌ است.
مثل‌ کسی‌ که‌ سرش‌ درد‌ می‌کند‌ و‌ می‌رود‌ سراغ‌ پزشک‌ پوست.

اگر‌ پزشک‌ پوست‌ کار‌ مغز‌ و‌ اعصاب‌ را‌ بپذیرد،‌ یعنی‌ تعهد‌ حرفه‌ای‌ ندارد.‌ پس‌ طراحان‌ نیز‌ باید‌ خود‌ بدانند‌ چه‌ کاری‌ می‌توانند‌ بکنند.
‌ بله،‌ متاسفانه‌ وقتی‌ مشتری‌ مراجعه‌ می‌کند،‌ بعضی‌ طراحان‌ می‌پذیرند،‌ این‌ خطای‌ طراح‌ است‌ و‌ متاسفانه‌ چون‌ طراحان‌ گرافیک‌ در‌ طول‌ 80-70‌ سالی‌ که‌ این‌ حرفه‌ پا‌ گرفته،‌ همه‌ کار‌ را‌ انجام‌ داده‌اند،‌ هنوز‌ هم‌ چنین‌ تصوری‌ هست‌ که‌ هر‌ کاری‌ را‌ انجام‌ دهند.‌ در‌ حالی‌ که‌ تخصص‌ بسیار‌ اهمیت‌ دارد.

تا‌ آنجا‌ که‌ من‌ اطلاع‌ دارم‌ چنین‌ دیدگاهی‌ در‌ مورد‌ تقسیم‌ کار‌ تخصصی‌تر‌ جامعه‌ گرافیک‌ ایران‌ وجود‌ ندارد.‌ نه‌ در‌ انجمن‌ طراحان،‌ نه‌ در‌ دانشگاه‌ها‌ چنین‌ دیدگاهی‌ حاکم‌ نیست.‌ آیا‌ خود‌ طراحان‌ از‌ این‌ طبقه‌بندی‌های‌ تخصصی‌ استقبال‌ می‌کنند؟‌ آیا‌ کسی‌ مایل‌ است‌ خودش‌ را‌ مشخص‌ یا‌ محدود‌ کند‌ که‌ در‌ یک‌ زمینه‌ طراحی‌ می‌کند؟
‌ این‌ حرکت‌ به‌ ناگزیر‌ در‌ روند‌ تخصصی‌ شدن،‌ شکل‌ می‌گیرد.‌ به‌ تدریج‌ اتفاق‌ می‌افتد.‌ در‌ جامعه‌ای‌ که‌ قرار‌ است‌ مدنی‌ شود‌ و‌ ارتباطات‌ حرفه‌ای‌ شکل‌ بگیرد‌ اگر‌ طراحان‌ نخواهند‌ هم‌ به‌ ناگزیر‌ این‌ اتفاق‌ خواهد‌ افتاد.
الان‌ این‌ تداخل‌ در‌ همه‌ حرفه‌ها‌ هست.‌ شما‌ کم‌ سراغ‌ دارید‌ چاپخانه‌هایی‌ که‌ دستگاه‌ لترپرس‌ دارند،‌ اما‌ سفارش‌ افست‌ را‌ قبول‌ می‌کنند؟

خوب،‌ آنها‌ آن‌ را‌ می‌دهند‌ به‌ همکارشان‌ انجام‌ دهد.
‌ بله،‌ ولی‌ نه‌ لزوما‌ به‌ بهترین‌ همکارشان،‌ بلکه‌ به‌ کسی‌ که‌ با‌ او‌ بتوانند‌ راحت‌ معامله‌ سودآوری‌ انجام‌ دهند.‌ در‌ اینجا‌ هم‌ کیفیت‌ و‌ تعهد‌ حرفه‌ای‌ در‌ درجه‌ اول‌ اهمیت‌ نیست.

به‌ هر‌ حال‌ همه‌ حرفه‌ها‌ گرفتار‌ این‌ بلیه‌ هستند.
در‌ یک‌ صورت‌ بهتر،‌ آن‌ چاپخانه‌دار‌ و‌ حتی‌ آن‌ طراحان‌ می‌توانند‌ با‌ چند‌ همکار‌ دیگر،‌ با‌ تشکیل‌ گروه‌های‌ حرفه‌ای‌ نوعی‌ کنسرسیوم‌ ایجاد‌ کنند‌ و‌ کارها‌ را‌ با‌ هم‌ تبادل‌ کنند‌ که‌ ضمن‌ رعایت‌ حقوق‌ مشتری،‌ همگی‌ به‌ تناوب‌ از‌ منافع‌ سفارش‌های‌ مختلف‌ بهره‌مند‌ شوند.
چنین‌ اتفاقی‌ به‌ طور‌ محدود‌ افتاده‌ است.‌ اما‌ سازمان‌دهی‌ این‌ امور‌ به‌ طور‌ مستقیم‌ کار‌ انجمن‌ طراحان‌ گرافیک‌ نیست.‌ اما‌ به‌ صورت‌ دیگری‌ به‌ این‌ روند‌ کمک‌ می‌رساند.
انجمن‌ با‌ انتشار‌ کتاب‌ سال‌ گرافیک‌ به‌ شکل‌گیری‌ فعالیت‌ تخصصی،‌ جهت‌ می‌دهد.‌ و‌ امیدوار‌ هستیم‌ که‌ بتوانیم‌ هر‌ سال‌ این‌ مجموعه‌ را‌ منتشر‌ کنیم،‌ من‌ به‌ شخصه‌ تعدادی‌ از‌ مدیران‌ را‌ دیدم‌ که‌ با‌ ورق‌ زدن‌ این‌ کتاب‌‌ و‌ بررسی‌ کارها،‌ طراح‌ مناسب‌ جهت‌ تولید‌ جعبه‌هایشان‌ را‌ انتخاب‌ کردند.‌
طراحانی‌ درست‌ حرکت‌ کردند‌ که‌ آنچه‌ را‌ به‌ درستی‌ می‌توانند‌ انجام‌ دهند،‌ ارایه‌ دادند‌ و‌ کسانی‌ خطا‌ کردند‌ که‌ طرح‌هایی‌ در‌ زمینه‌های‌ مختلف‌ (مثل‌ یک‌ سوپرمارکت)‌ عرضه‌ کردند.‌
صاحب‌ کالا‌ و‌ مشتری‌ با‌ دیدی‌ چنین‌ کارهایی‌ گیج‌ می‌شود.‌
انجمن‌ از‌ این‌ طریق‌ می‌تواند‌ نظرش‌ را‌ اعمال‌ کند،‌ نه‌ این‌ که‌ دیکته‌ کند.‌ مگر‌ این‌ که‌ ما‌ سازمانی‌ شبیه‌ نظام‌ پزشکی‌ یا‌ نظام‌ مهندسی‌ داشته‌ باشیم.

در‌ گام‌ اول‌ آیا‌ نمی‌شود‌ طراحان‌ داوطلبانه‌ خود‌ اعلام‌ کنند‌ که‌ در‌ یک‌ یا‌ دو‌ یا‌ سه‌ رشته‌ تخصص‌ دارند؟
‌ به‌ گمانم‌ این‌ اتفاق‌ به‌ تدریج‌ خواهد‌ افتاد.‌ پس‌ از‌ 5-4‌ سال‌ انتشار‌ کتاب‌ سال‌ طراحان‌ گرافیک،‌ سمت‌ و‌ سوی‌ حرفه‌ای‌ طراحان‌ مشخص‌ می‌شود‌ و‌ گمان‌ نمی‌رود‌ که‌ یکباره‌ پس‌ از‌ 5‌ سال،‌ کسی‌ که‌ همیشه‌ در‌ حوزه‌ بسته‌بندی‌ بوده،‌ جرات‌ کند‌ وارد‌ عرصه‌ نشر‌ بشود.‌ البته‌ نیازی‌ هم‌ نخواهد‌ داشت.‌ طراح‌ شخصا‌ می‌تواند‌ پوسترها‌ و‌ یا‌ نمونه‌ کارهای‌ دیگرش‌ را‌ در‌ نمایشگاه‌ها‌ به‌ نمایش‌ بگذارد،‌ ولی‌ آنجا‌ که‌ به‌ معیشت‌ و‌ جایگاه‌ حرفه‌ای‌اش‌ مربوط‌ می‌شود،‌ باید‌ تخصصی‌ عمل‌ کند.

آقای‌ حقیقی،‌ در‌ دوسالانه‌های‌ گرافیک‌ هم،‌ تا‌ آنجا‌ که‌ من‌ دیده‌ام،‌ در‌ زمینه‌ صفحه‌آرایی‌ اغلب‌ جایزه‌ها‌ به‌ صفحه‌آرایی‌های‌ فانتزی‌ داده‌ شده‌ مثل‌ بعضی‌ کتاب‌های‌ کودک‌ یا‌ یک‌ بروشور‌ با‌ پرت‌ زیاد‌ کاغذ‌ و‌ فضاهایی‌ که‌ در‌ کتاب‌ و‌ بازار‌ نشر‌ معمول‌ نیست-‌ البته‌ باید‌ اعتراف‌ کنم‌ صفحات‌ زیبایی‌ بوده‌اند،‌ ولی‌ این‌ کارها‌ از‌ آنچه‌ ما‌ به‌ عنوان‌ صفحه‌آرایی‌ کتاب‌ می‌شناسیم،‌ فاصله‌ زیادی‌ دارند.‌ آیا‌ باید‌ بپذیریم‌ که‌ بی‌ینال‌های‌ گرافیک‌ بیایند‌ و‌ بروند‌ و‌ مناسبت‌های‌ دیگر‌ یکی‌ از‌ پی‌ دیگری‌ بروند‌ و‌ هیچ‌ اثری‌ بر‌ بهبود‌ و‌ سمت‌گیری‌‌ طراحی‌ کتاب‌ها‌ نداشته‌ باشند؟
بسیار‌ متشکرم.‌ به‌ نکته‌ بسیار‌ جالبی‌ اشاره‌ کردید،‌ مشکلی‌ که‌ در‌ داوری‌های‌ دوسالانه‌ها‌ داریم‌ -‌ در‌ تمام‌ جهان‌ هم‌ همین‌طور‌ است-‌ طبق‌ آیین‌نامه‌ ارسال‌ آثار‌ به‌ نمایشگاه‌ها،‌ طراح‌ می‌بایست‌ مثلا‌ 4‌ صفحه‌ از‌ کارش‌ را‌ بفرستد.‌ به‌ طور‌ قطع‌ او‌ زیباترین‌ صفحات‌ کارش‌ را‌ ارسال‌ می‌کند.‌ طبیعی‌ است‌ که‌ داوران‌ بر‌ آن‌ اساس‌ گزینش‌ می‌کنند.‌ مشکل‌ دیگر‌ این‌ است‌ که‌ صفحه‌آرایی‌ کتاب‌ و‌ مجله‌ ورزشی‌ و‌ کودکان‌ و‌ بانوان‌ و‌ بروشور‌ و‌ ....‌ همه‌ کنار‌ همدیگر‌ روی‌ دیوار‌ نمایشگاه‌ها‌ قرار‌ می‌گیرند.
طبیعی‌ است‌ که‌ صفحه‌آرایی‌ آثار‌ هنری-‌ کودکانه‌ و‌ مد‌ زنانه‌ باید‌ از‌ صفحات‌ کتاب‌های‌ علمی‌ زیباتر‌ باشند‌ و‌ در‌ چنین‌ رقابتی‌ هم‌ می‌بایست‌ آنها‌ جایزه‌ بگیرند،‌ ‌به‌ داوران‌ هم‌ که‌ نمی‌توان‌ انتقاد‌ کرد.
اگر‌ بخواهیم‌ تغییری‌ بدهیم‌ باید‌ در‌ آیین‌نامه‌ گنجانده‌ شود.‌ ما‌ الان‌ داریم‌ فکر‌ می‌کنیم‌ که‌ به‌ همراه‌ چند‌ صفحه،‌ کل‌ کتاب‌ نیز‌ ارایه‌ شود،‌ تا‌ آن‌ مبنای‌ قضاوت‌ باشد.
بعد‌ از‌ یکی‌ از‌ دوسالانه‌ها‌ در‌ یک‌ تجربه‌ شخصی،‌ یک‌ سال‌ بعد‌ از‌ انتخاب‌ و‌ جایزه‌ دادن‌ به‌ یک‌ کتاب،‌ سراغ‌ اصل‌ کتاب‌ رفتم‌ و‌ دیدم‌ صفحات‌ آن‌ خوانا‌ نیستند.‌ قلم‌ 12‌ نازک‌ را‌ در‌ یک‌ تنپلات‌ مشکی‌ جای‌ داده‌ بودند‌ که‌ با‌ اندک‌ نوسان‌ چاپ،‌ همه‌ حروف‌ ضایع‌ می‌شدند.‌ تنها‌ همان‌ 4‌ صفحه‌ ارسالی‌ برای‌ داوری،‌ زیبا‌ بودند.‌ امیدوارم‌ در‌ بی‌ینال‌ها‌ راهی‌ برای‌ توجه‌ حرفه‌ای‌تر‌ به‌ صفحه‌آرایی‌ پیدا‌ شود.
طبیعی‌ است‌ که‌ بی‌ینال‌ گرافیک‌ به‌ زیبایی‌ و‌ جنبه‌های‌ هنری‌ بها‌ بدهد،‌ اما‌ اگر‌ از‌ نقطه‌ نظر‌ تولید‌ کتاب‌ و‌ مسائل‌ نشر به‌ طراحی‌ صفحات‌ کتاب‌ و‌ مطبوعات‌ بپردازیم،‌ مسایل‌ دیگری‌ مطرح‌ خواهد‌ شد.‌ جنبه‌های‌ اقتصادی‌ کار‌ نیز‌ لحاظ‌ خواهد‌ شد،‌ شاید‌ بهتر‌ باشد‌ انتخاب‌ آثار‌ طراحی‌ کتاب‌ و‌ مطبوعات‌ را‌ با‌ رویدادهایی‌ مثل‌ نمایشگاه‌ کتاب،‌ هفته‌ کتاب‌ و‌ جشنواره‌ مطبوعات‌ مصادف‌ ساخت.
ما‌ چنین‌ پیشنهادی‌ هم‌ داشته‌ایم‌ که‌ بخش‌ کتاب‌ و‌ مطبوعات‌ را‌ از‌ دوسالانه‌ جدا‌ کنیم.‌ اما‌ تغییر‌ معاونت‌های‌ مختلف‌ در‌ وزارت‌ ارشاد‌ موجب‌ تعلیق‌ این‌ امر‌ شد.‌ یک‌ دوره‌ هم‌ این‌ اتفاق‌ افتاد‌ ولی‌ بعد‌ جدی‌ گرفته‌ نشد‌ و‌ بی‌ینال‌ دوباره‌ به‌ صفحه‌آرایی‌ در‌ کنار‌ بقیه‌ موارد‌ توجه‌ جدی‌تری‌ کرد.
به‌ بهانه‌ پاسخ‌ به‌ این‌ پرسش‌ شما،‌ می‌خواهم‌ سر‌ یک‌ زخم‌ را‌ باز‌ کنم.‌ نه‌ تنها‌ طراحان‌ گرافیک‌ ما،‌ بلکه‌ ناشران‌ و‌ مطبوعاتی‌های‌ ما‌ هم‌ در‌ سال‌های‌ اخیر،‌ همه‌ چیز‌ را‌ از‌ نگاه‌ جوانانه‌‌ زود‌ خریداریاب‌ می‌بینند.‌ ناشران‌ بسیار‌ زیادی‌ رفتند‌ سراغ‌ طراحانی‌ که‌ عنوان‌ کتاب‌ را‌ در‌ روی‌ جلد‌ کتاب‌ ناخوانا‌ می‌نویسند،‌ حروف‌ را‌ چپه‌ می‌کنند،‌ دنبال‌ نوعی‌ مد‌ و‌ کارهایی‌ رفتند‌ که‌ خریدار‌ جوانانه‌ داشت.
در‌ حقیقت‌ این‌ اشکال‌ به‌ نظام‌ آموزشی‌ برمی‌گردد،‌ که‌ پیش‌ از‌ این‌ اشاره‌ کردم.‌ در‌ دانشگاه،‌ روی‌ مفهوم‌ انتقال‌ پیام‌ آن‌چنان ‌ که‌ باید،‌ کار‌ نمی‌شود.‌ به‌ عنوان‌ کسی‌ که‌ هر‌ ماه‌ با‌ ده‌ها‌ کار‌ طراحی‌ آگهی‌ در‌ ماهنامه‌ سروکار‌ دارم‌ و‌ بر‌ اساس‌ تجربه‌ ارتباط‌ با‌ طراحان‌ این‌ آثار،‌ این‌ ضعف‌ را‌ به‌ درستی‌ دریافته‌ام.‌ در‌ مورد‌ استفاده‌ نابجا‌ از‌ بازی‌ با‌ سازه‌هایی‌ به‌ نام‌ حروف‌ نیز‌ به‌ گمانم‌ باید‌ ریشه‌ را‌ در‌ همین‌ بی‌توجهی‌ به‌ انتقال‌ پیام‌ یافت.‌ اگر‌ یک‌ طراح‌ با‌ ذوق‌ پس‌ از‌ کلی‌ تحقیق‌ و‌ تلاش‌ به‌ قابلیتی‌ در‌ فونت‌ و‌ خط‌ فارسی‌ رسیده‌ و‌ کارهای‌ موفقی‌ ارایه‌ داده‌ است،‌ دلیل‌ نمی‌شود‌ که‌ برای‌ هر‌ پوستر‌ و‌ کتابی‌ به‌ همین‌ شیوه-‌ آن‌ هم‌ به‌ طرز‌ ناشیانه-‌ متوسل‌ شد‌ و‌ نام‌ آن‌ را‌ تایپوگرافی‌ گذاشت.‌ متاسفانه‌ اغلب‌ دانشکده‌ها‌ با‌ این‌ مقوله‌ خیلی‌ سطحی‌ برخورد‌ می‌کنند.

ایجاد‌ دانشگاه‌های‌ رنگارنگ‌ هم‌ معضلی‌ شده‌ و‌ دانشجویان‌ دیگر‌ دانشجو‌ نیستند‌ که‌ منابع‌ و‌ متدولوژی‌ را‌ فرا‌ بگیرند‌ و‌ خود‌ تحقیق‌ و‌ جست‌وجو‌ کنند،‌‌ بلکه‌ به‌ شیوه‌ دانش‌آموزی‌ تربیت‌ می‌شوند.
‌ گفتید‌ دانشجوی‌ ما‌ دانشجو‌ نیست،‌ نه!‌ دانشجوی‌ ما‌ دانشجوست،‌ اما‌ دانشگاه‌‌ ما‌ دانشگاه‌ نیست.‌ دانشجوی‌ ما‌ در‌ مسیر‌ رودی‌ که‌ گاه‌ خروشان‌ و‌ گاه‌ آرام‌ است،‌ مثل‌ یک‌ سنگ‌ ریزه‌ روان‌ است‌ و‌ وزنه‌ای‌ نیست‌ که‌ در‌ برابر‌ جریان‌ این‌ رود‌ مقاومت‌ کند.
بارها‌ با‌ مدیران‌ گروه‌ آموزش‌ گرافیک‌ بحث‌ داشته‌ام‌ که‌ بنیان‌ و‌ ستون‌ اولیه‌ دانشگاه‌ معلم‌ است.‌ از‌ زمان‌ افلاطون‌ و‌ ارسطو‌ هم‌ همین‌طور‌ بوده،‌ اگر‌ شما‌ این‌ ستون‌ اصلی‌ را‌ داشته‌ باشید،‌ دانشجو‌ که‌ همیشه‌ موجود‌ است‌ و‌ بنابر‌ آن‌ داستان‌ کهن،‌‌ روی‌ زمین‌ خدا،‌ زیر‌ یک‌ درخت‌ هم‌ می‌توان‌ کلاس‌ را‌ تشکیل‌ داد.
برای‌ دانشگاه‌ ما‌ معلم‌ آخر‌ از‌ همه‌ واقع‌ شده،‌ اول‌ از‌ همه‌ ساختمان‌ مهم‌ است‌ و‌ بعد‌ میز‌ و‌ صندلی.
نوع‌ بوروکراسی‌ حاکم‌ بر‌ دانشگاه‌ نیز‌ به‌ گونه‌ای‌ است‌ که‌ به‌ آن‌ میز‌ و‌ صندلی‌ و‌ ساختمان‌ آسیبی‌ نرسد‌ و‌ توجه‌ معطوف‌ به‌ آن‌ است‌ که‌ ارزش‌ ملکی‌ بالاتر‌ رود.‌ سرانجام‌ می‌بینند‌ که‌ چه‌ کسی‌ تازه‌ فارغ‌التحصیل‌ شده‌ و‌ بیکار‌ است،‌ بیاید‌ معلم‌ شود.
در‌ این‌ صحبت‌ قصد‌ بی‌احترامی‌ به‌ هیچ‌ همکاری‌ را‌ ندارم،‌ هدف‌ من‌ از‌ این‌ صحبت،‌ مواجه‌ شدن‌ با‌ مدرسان‌ محترم‌ -‌ با‌ هر‌ سطح‌ تجربه‌ای-‌ نیست،‌ ضمن‌ احترام‌ به‌ همه‌ آنها،‌ دارم‌ از‌ نارسایی‌ نظام‌ آموزشی‌ انتقاد‌ می‌کنم.‌ در‌ این‌ باره‌ نمی‌توان‌ با‌ مسامحه‌ سخن‌ گفت.‌ تعداد‌ معلمین‌ قدیمی‌ و‌ باتجربه‌ ما‌ در‌ دانشگاه،‌ روز‌ به‌ روز‌ دارد‌ کمتر‌ می‌شود.‌ در‌ صورتی‌ که‌ در‌ همه‌ جای‌ دنیا‌ تعداد‌ استادان‌ قدیمی،‌ سرشناس‌ و‌ با‌ تجربه‌ دارد‌ اعتبار‌ دانشگاه‌ را‌ بالا‌ می‌برد.‌ میانگین‌ سنی‌ استادان‌ دانشگاه‌های‌ ما‌ اندکی‌ بالاتر‌ از‌ میانگین‌ سنی‌ دانشجویان‌ است.‌ با‌ این‌ وضع‌ طبیعی‌ است‌ که‌ انتقال‌ تجربه‌ صورت‌ نمی‌گیرد.
علاوه‌ بر‌ این‌ طرح‌ درسی‌ که‌ الان‌ در‌ دانشگاه‌ هست-‌ که‌ آن‌ هم‌ رعایت‌ نمی‌شود-‌ مربوط‌ به‌ اوایل‌ دهه‌ 1360‌ است.‌ این‌ طرح‌ درس‌ بسیار‌ قدیمی‌ است.
چیزی‌ به‌ نام‌ نرم‌افزار‌ در‌ طرح‌ درس‌ موجود‌ نیست.‌ خود‌ نرم‌افزارها‌ هر‌ روز‌ دارند‌ نو‌ می‌شوند.‌ در‌ صفحه‌بندی‌ نرم‌افزارهای‌ صفحه‌بندی‌ بسیار‌ تغییر‌ می‌کنند.‌ پیج‌میکر‌ و‌ کوارک‌ حذف‌ شده‌اند‌ و‌ حالا‌ با‌ این‌دیزاین‌ کار‌ می‌کنند،‌ دانشگاه‌های‌ ما‌ از‌ تحولات‌ نرم‌افزاری‌ خیلی‌ فاصله‌ دارند.‌ با‌ این‌ وضع‌ نه‌ تنها‌ طرح‌ درس‌ پیش‌ نمی‌رود،‌ بلکه‌ هر‌ استادی‌ که‌ عوض‌ می‌شود،‌ محتوای‌ درس‌ هم‌ عوض‌ می‌شود.
من در‌ دوره‌ کارشناسی‌ ارشد،‌ دانشجویی‌ داشتم‌ که‌ در‌ دوره‌ کارشناسی،‌ هیچ‌ واحد‌ صفحه‌آرایی‌ نگذرانده‌ بود‌ و‌ به‌ جای‌ آن‌ پوستر‌ گذرانده‌ بود.‌ دانشجوها‌ همه‌ می‌شوند‌ پوسترساز،‌ آن‌ هم‌ پوسترسازانی‌ که‌ در‌ این‌ موج‌ و‌ مد‌ روزمره‌ جوانانه‌ می‌افتند‌ که‌ هر‌ چه‌ زودتر‌ کارشان‌ را‌ به‌ نمایشگاه‌ بفرستند‌ و‌ هر‌ چه‌ زودتر‌ کاتالوگ‌ کارهایشان‌ را‌ منتشر‌ کنند.
نمی‌دانم‌ آیا‌ در‌ دانشکده‌ پزشکی‌ هم‌ همین‌طور‌ است؟‌ در‌ دانشکده‌ ادبیات‌ هم‌ همین‌طور‌ است؟‌ من‌ گمان‌ نمی‌کنم‌ یک‌ دانشجوی‌ سال‌ سوم‌ ادبیات‌ بخواهد‌ کتاب‌ اشعارش‌ را‌ چاپ‌ کند.‌ در‌ حالی‌ که‌ خیلی‌ از‌ دانشجویان‌ سال‌ سوم‌ و‌ چهارم‌ ما‌ دلشان‌ می‌خواهد‌ کتاب‌ مجموعه‌ کارهایشان‌ را‌ چاپ‌ کنند‌ و‌ کرده‌اند.
مرحوم‌ ممیز‌ پس‌ از‌ 30‌ سال‌ جرات‌ کرد‌ اولین‌ کتاب‌ مجموعه‌ای‌ از‌ کارهایش‌ را‌ چاپ‌ کند.‌ من‌ هم‌ پس‌ از‌ 30‌ سال‌ جرات‌ کردم‌ اولین‌ کتاب‌ را‌ انتشار‌ دهم.

با‌ پوزش‌ از‌ حضور‌ شما‌ و‌ سایر‌ استادان‌ گرامی،‌ باید‌ بگویم‌ این‌ به‌ شرطی‌ است‌ که‌ استاد‌ هم‌ شان‌ خودش‌ را‌ رعایت‌ کند‌ و‌ جایگاه‌ حرفه‌ای‌ خود‌ را‌ احراز‌ کند،‌ نه‌ این‌ که‌ به‌ صرف‌ سن‌ و‌ تجربه‌‌ بخواهد‌ حریمی‌ انحصاری‌ برای‌ یک‌ گروه‌ قدیمی‌تر‌ ایجاد‌ کند‌ که‌ برای‌ جوانان‌ دست‌ نیافتنی‌ باشد.‌ متاسفانه‌ مناسبات‌ سوداگرانه‌ به‌ روابط‌ استاد‌ و‌ دانشجو‌ هم‌ لطمه‌ زده‌ و‌ اخلاق‌ حرفه‌ای‌ نیز‌ مخدوش‌ شده،‌ این‌ صحبت‌ها‌ در‌ جایی‌ درست‌ است‌ که‌ این‌ مناسبات‌ ‌ در‌ فضایی‌ طبیعی‌ شکل‌ بگیرد.‌ نمی‌توان‌ تنها از‌ دانشجو‌ انتظار‌ داشت‌ که‌ آداب‌ را‌ به‌ جا‌ بیاورد.
‌ دانشجو‌ تقصیری‌ ندارد‌ این‌ موج‌ خروشان‌ سیلاب‌زده‌ کدر‌ دارد‌ او‌ را‌ هم‌ می‌برد‌ بخش‌ اصلی‌ برمی‌گردد‌ به‌ مسایل‌ اقتصادی‌ کشور.

ریشه‌یابی‌ مشکلات‌ طراحی‌ نیز‌ ما‌ را‌ به‌ مسایل‌ اجتماعی‌ می‌رساند،‌ ادامه‌ این‌ بحث‌ فرصتی‌ دیگر‌ می‌خواهد،‌ اطمینان‌ دارم‌ که‌ مخاطبان‌ ماهنامه‌ در‌ زمینه‌ صفحه‌آرایی‌ کتاب،‌ نکات‌ خوبی‌ در‌ سخنان‌ شما‌ خواهند‌ یافت.‌ از‌ این‌ که‌ با‌ حوصله‌ به‌ پرسش‌های‌ ما‌ پاسخ‌ دادید،‌ سپاسگزارم.
من‌ نیز‌ از‌ ماهنامه‌ تشکر‌ می‌کنم‌ که‌ مباحث‌ عملی‌ و‌ حرفه‌ای‌ طراحان‌ گرافیک‌ را‌ در‌ ارتباط‌ با‌ دست‌اندرکاران‌ صنعت‌ چاپ‌ به‌ نحوی‌ منطقی‌ و‌ موثر‌ دنبال‌ می‌کند.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

زمان انتشار: ۲۱:۳۸ ۱۳۹۵/۹/۲۸

ارسال نظر
نام و نام خانوادگی
ایمیل

قوانین ارسال نظر

نظراتی که حاوی توهین باشند، منتشر نمی‌شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری کنید

متن