عدم تناسب قیمت‌ها سوال برانگیز است



ریحانه‌سادات هاشمی


به گفته‌ی اکثریت اعضای انجمن صنفی طراحان گرافیک، تعرفه‌هایی که این انجمن برای طراحی‌ها تعیین کرده، در بسیاری از موارد کاربردی نیستند و طراحان نمی‌توانند دستمزدهایشان را مطابق تعرفه از سفارش‌دهندگان بگیرند. علاوه بر این، تناقض‌هایی در تعرفه‌ها وجود دارد که باعث سردرگمی طراحان می‌شود. برای آگاهی بیشتر از خط مشی انجمن صنفی در تعیین تعرفه‌ها، مجله‌ی رنگ در پرونده‌ای به این موضوع ‌و‌ جنبه‌های مختلف آن پرداخته است.
در اولین گفت‌وگو به سراغ علی رشیدی، به‌عنوان رئیس انجمنی که کار تدوین تعرفه‌ها را به‌عهده دارد رفتیم. در ادامه این گفت‌و‌گو‌ها نظر ابراهیم حقیقی را به‌عنوان طراح گرافیک حرفه‌ای و یکی از اعضای قدیمی انجمن صنفی طراحان گرافیک جویا شدیم و یادداشتی از امیر‌علی قاسمی را در این زمینه خواندیم.
آخرین گفت‌وگوی این پرونده با بهراد جوانبخت، طراح گرافیک انجام شده که این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

به نظر شما چه ایرادهایی به تعرفه‌ی انجمن صنفی طراحان گرافیک وارد است؟
به نظرم چند ایراد و ابهام در تعرفه‌ی سال ۹۳  وجود دارد که به تعدادی از آنها می‌پردازم؛ در بخش هویت بصری سازمانی تعرفه‌، توضیحات نسبتاً کاملی داده شده اما جای تعجب است که قیمتی برایش تعیین نشده است. در انتهای توضیحات مربوط به این بخش آمده است: «طراحی زیرمجموعه‌های هویت بصری... جدا از هزینه‌های ساختار و فضای کلی هویت بصری... محاسبه خواهد شد» که این توضیح گنگ است. برداشت من این است که هزینه‌ی طراحی نشانه، اوراق اداری و دیگر اقلام این مجموعه، جدا از هزینه‌ی هویت بصری سازمانی است که رویکرد درستی است، اما جای سوال است که چرا برای هویت بصری سازمانی بهایی معین نشده است. این ابهام، طراحان گرافیک را به دردسر انداخته است. این ایراد تنها مربوط به تعرفه‌ی امسال نیست و هیچ‌وقت نیز برای این مورد مهم، قیمتی در تعرفه وجود نداشته است.
در ادامه‌ی موضوع طراحی هویت بصری سازمانی می‌رسیم به بحث طراحی لوگو؛ زیرِ عنوان «نشانه»، یک قیمت برای طراحی نشانه مشخص شده و در ادامه‌ی این توضیح آمده است: «طراحی نمونه‌ی لاتین برای نشانه‌نوشته‌ی فارسی، طراحی مجزا محسوب می‌شود.» دو ایراد به این توضیح وارد است؛ اول اینکه انجمن- برخلاف عموم مردم - باید تعریف تخصصی‌تری برای مقوله‌ی طراحی نمونه‌ی لاتین داشته باشد و این تعریف صحیح نیست. زیرا لفظ لاتین، رسم‌الخط تمامی ‌زبان‌ها را در بر نمی‌گیرد؛ ممکن است در جایی لازم باشد از الفبای ژاپنی برای طراحی نشانه‌نوشته به‌عنوان زبان دوم استفاده شود که مشمول «نمونه‌ی لاتین» که در تعرفه آمده، نمی‌شود. بنا‌بر‌این بهتر بود عنوان «نمونه‌ی غیرفارسی» یا شبیه به آن برای این بخش در نظر گرفته می‌شد. ایراد دوم متوجه عبارت «طراحی مجزا محسوب می‌شود» است. انجمن این طراحی را مجزا محسوب کرده اما باز هم هیچ قیمتی برایش معین نکرده است.
در بخش تبلیغات تعرفه هم ما همچنان سردرگم هستیم. به ویژه در بخشی که به تالیف شعار تبلیغاتی پرداخته شده است. واقعیت این است که تالیف شعار تبلیغاتی، کار کسی است که شغلش «کپی‌رایتینگ» یا نگارش متون آگهی است و در حیطه‌ی خدمات یک طراح گرافیک نیست که در تعرفه‌ی انجمن طراحان گرافیک به آن پرداخته شود. همان‌طور که ما به‌درستی نرخ عکاسی را در تعرفه‌ی انجمن گرافیک نداریم (با اینکه در رشته‌ی گرافیک، عکاسی نیز به تفصیل آموزش داده می‌شود)، لزومی ندارد تعرفه‌ی تالیف شعار تبلیغاتی را هم داشته باشیم چون به ما به‌عنوان طراح گرافیک مربوط نمی‌شود. حالا بیاییم فرض کنیم که انجمن وظیفه داشته تعرفه‌ی طراحی شعار تبلیغاتی را نیز مشخص کند (که البته فرض نادرستی است)؛ با قبول این فرض هم توضیحات تعرفه ما را به‌جایی نمی‌رساند. در این‌باره فقط دو مورد نوشته شده است: «الف-شعار ثابت و همیشگی یک مجموعه؛ قیمت پایه هشتصدوپنجاه هزار تومان و «ب: شعار برای موارد خاص مثل تبلیغات بر روی بیلبورد یا یک کالای مخصوص؛ قیمت پایه هشتصدوپنجاه هزار تومان». اولا این قیمتی که به‌نظر می‌رسد برای تالیف شعار تبلیغاتی، قیمت بسیار پایینی باشد بر چه مبنایی محاسبه شده است؟ ایراد دوم هم این است که جدا کردن این دو مورد در حالی که قیمتی یکسان برایشان تعیین شده چه دلیلی دارد؟ آیا ارزش و مدت‌زمان اثرگذاری این دو مقوله یکسان درنظر گرفته شده و یا بر اساس برآورد هزینه‌ی نفر/ ساعتی، مدت زمان رسیدن به این دو راه‌حل یکسان فرض شده است؟
اگر انجمن اصرار داشت به مقوله‌ی کپی‌رایتینگ بپردازد، شایسته‌تر این بود که با چند کپی‌رایتر مطرح و فعال مشورت کند و سپس در انتهای دفترچه‌ی تعرفه و در حد پیشنهاد، اشاره‌‌ای کوتاه به این موضوع بشود.
در بخش طراحی فولدر و برچسب هم تناقض وجود دارد. برای طراحی فولدر، قیمت پایه‌ی یک میلیون و صد هزار تومان در نظر گرفته شده است. در توضیح این مورد آمده «شامل هندسه، طراحی جلد و پشت فولدر، جیب و محل قرارگیری سی‌دی.» این، تعریف یک فولدر جامع با طراحی خاص به همراه جزئیات و محاسبات دقیق و گاه پیچیده است که تا حدی به طراحی بسته‌بندی هم نزدیک می‌شود. در زیر‌مجموعه‌ی طراحی بسته‌بندی، طراحی «برچسب کالا» آمده است که قاعدتا طراحی هندسه فضایی و محاسبات بسته‌بندی را ندارد، چون بسته‌بندی به‌عنوان طراحی حجم مقوله‌ی جداگانه‌ای است و در جای دیگری به آن اشاره شده است. این برچسب برای روی کالا است که البته توضیحی هم در موردش داده نشده است. قیمت طراحی این برچسب یک میلیون و نهصد هزار تومان است. این قیمت را با قیمت طراحی فولدری که آن‌همه جزییات دارد مقایسه کنید. این عدم تناسب قیمت‌ها هم باعث تعجب ماست و هم برای سفارش‌دهندگان سوال برانگیز است. توجه داشته باشیم که توضیحی برای نوع فعالیت سفارش‌دهنده و گستره‌ی مخاطبانِ هیچکدام نیامده است. 
نکته‌ی دیگر مربوط به بخش طراحی نشانه است. قیمت طراحی «نشانه یا آیکن تصویری برای اپلیکیشن» هشتصد هزار تومان است. در صفحات ابتدای تعرفه، قیمت پایه‌ی طراحی نشانه سه میلیون و سیصد هزار تومان تعیین شده است. برای من به‌عنوان طراح گرافیک تفاوتی نمی‌کند یک آیکن تصویری برای اپلیکیشن طراحی کنم یا یک لوگو. طراحی این دو مقوله‌ به یک اندازه به ایده‌پردازی و صرف وقت و انرژی نیاز دارد. اما مشخص نیست چرا قیمت طراحی نشانه با طراحی نشانه‌ی اپلیکیشن تا این‌حد متفاوت است. شاید پاسخ کارشناسانی که تعرفه را تدوین کرده‌اند این باشد که طراحی نشانه‌ی اپلیکیشن، کار مجزایی نیست که طراح بخواهد از صفر انجام دهد و فقط کافیست لوگوی اصلی را برای تبدیل شدن به نشانه‌ی اپلیکیشن که در گوشی و تبلت مرسوم است، در یک کادر بگنجاند. اگر منظور این بوده که هزینه‌ی چنین تغییر کوچکی نمی‌تواند هشتصد هزار تومان باشد. هر دو حالت را که تصور کنیم، به ابهام بر می‌خوریم. این تناقض در زمینه‌ی تفاوت قیمت طراحی جلد کتاب و کاتالوگ هم دیده می‌شود. قیمت طراحی جلد کتاب هفتصد و بیست هزار تومان و قیمت طراحی جلد کاتالوگ نهصد هزار تومان تعیین شده است. فارغ از بحث شرایط مالی سفارش‌دهنده‌ی فرهنگی و تجاری که در سال‌های گذشته در تعرفه به آن اشاره می‌شد، هر دو کار از لحاظ میزان صرف وقت، انرژی و ایده‌پردازی شبیه به‌هم هستند. فرض کنیم سفارش‌دهنده‌ای طرح جلد کاتالوگ به طراح سفارش دهد اما به دلایلی در پایان کار از انتشار طرح جلد به‌عنوان کاتالوگ صرف نظر کند و آن را با درخواست از طراح به جلد کتاب منتقل کند. پس طرح همان طرح است. آیا طراح باید هزینه‌ی جلد طراحی‌شده را به قیمت طرح جلد کتاب تقلیل دهد؟ یا در موارد دیگر که ناشر کتاب (سفارش فرهنگی)، سفارش طراحی کاتالوگ (سفارش تجاری از دیدگاه تعرفه) برای انتشاراتش بدهد نیز این تناقض در تعرفه بیشتر خود را نشان می‌دهد.
مورد آخری که می‌خواهم اشاره بکنم، طراحی تی‌شرت است. در تعرفه‌ی امسال، عنوان «طراحی تی‌شرت» آمده است که توضیحات گنگ و فکر‌نشده‌ای دارد؛ در زیرِ این عنوان آمده «طراحی تی‌شرت‌های خاص؛ قیمت پایه نهصد و پنجاه هزار تومان.» اول اینکه تی‌شرت خاص از نظر شما چیست؟ تی‌شرت به‌عنوان یک بالاپوش ساده و راحت در جامعه‌ی مدرن  راحت طراحی شده و «خاص بودن» در موردش خیلی مفهومی ندارد. دوم اینکه اضافه کردن صفت «خاص»، طراح و مشتری را سردرگم می‌کند و باعث جنجال می‌شود که چه چیزی خاص است و چه چیزی خاص نیست. اگر هم منظور لباس تیم‌های ورزشی و نظیر آن یا هر چیز دیگری بوده که حتما باید توضیح کامل‌تری ارائه داده می‌شد.

فکر می‌کنید اعضای انجمن طراحان گرافیک چقدر به تعرفه‌ها پایبند هستند؟
اصولا صِرف وجود تعرفه‌ی انجمن طراحان گرافیک به‌عنوان یک مرجع و معیار سنجش، برای طراحان اتفاق خوبی است و ما می‌توانیم حتی فارغ از اعداد و ارقام، تفاوت و تناسب حدودی در قیمت دو پروژه، مثلا طراحی یک آگهی و طراحی لوگو را اعمال کنیم و به آن رسمیت ببخشیم. تعرفه برای این سنجش مرجع مناسبی است اما اینکه همکاران ما دستمزد کارشان را مطابق تعرفه دریافت می کنند یا نه، بستگی به خودشان دارد. چیزی که من می‌دانم این است که به‌خاطر ایرادهایی که پیش‌تر به آن اشاره شد، خیلی وقت‌ها خود من و همکارانم مجبور هستیم بر خلاف تعرفه عمل کنیم. بعضی قیمت‌ها خیلی پایین هستند که ما مجبوریم آنها را به‌عنوان قیمت پایه در نظر گرفته و قیمت را بالا ببریم و بعضی قیمت‌ها هم منطقی یا منصفانه نیست و طراح ناچار است دستمزدی کمتر از آنچه که در تعرفه آمده دریافت کند. برای مثال در آتلیه‌ی ما اوراق اداری در اغلب موارد با ایده‌پردازی‌ها و جزئیاتی طراحی می‌شود که به نظرم قیمت تعرفه برایش پایین است، به‌همین جهت در ابتدا هزینه‌ای بیشتر از آنچه در تعرفه آمده برآورد می‌شود.

خودتان چقدر به تعرفه پایبند هستید؟
همان طور که گفتم تعرفه را به عنوان تنها مرجع رسمی می‌شناسم. فرض کنید سفارش‌دهنده‌ای برای طراحی یک عدد نشانه‌نوشته‌ی فارسی، یک عدد نشانه‌نوشته‌ی انگلیسی و یک عدد نشانه‌ی تصویری به من مراجعه ‌کند. اگر بخواهم طبق تعرفه‌ی ‌انجمن  با او حساب کنم، باید هزینه‌ی طراحی سه لوگو را از او مطالبه کنم؛ یعنی باید حداقل ۳ تا سه میلیون و سیصد هزار تومان باید پرداخت کند. منتها من دستمزد این کار را طبق تعرفه برآورد نمی‌کنم، بلکه یک قیمت طراحی لوگو را محاسبه می‌کنم و برای دستمزد نشانه‌نوشته‌ی انگلیسی و نشانه‌ی تصویری همان پروژه، چهل درصد از قیمت پایه‌ی لوگو را به او تخفیف می‌دهم. دلیل کارم این است که این سه تا نشانه را با رویکرد و ایده‌ای واحد برای یک شرکت طراحی می‌کنم و به نظر من منصفانه نیست اگر بخواهم دستمزد دریافتی‌ام را معادل قیمت سه نشانه برای سه شرکت مجزا محاسبه کنم که نیاز به سه ایده‌پردازی و رویکرد جداگانه دارد و قطعا زمان بیشتری از ما می‌گیرد.
بخش اعظم سفارش‌هایی که دارم را هویت بصری، نشانه و پوستر تشکیل می‌دهد. در بخش هویت بصری و نشانه معادل قیمت تعرفه و یا بیشتر از این قیمت برآورد می‌شود. ولی در مورد پوستر یا چندین قلم سفارش طراحی به‌صورت یکجا برای هنرمندان مستقل و یا سفارش‌دهندگان مستقل فرهنگی، کمی تخفیف نسبت به تعرفه محاسبه می‌شود. تعیین قیمت‌ها تا حد زیادی به نوع پروژه بستگی دارد. در مورد کارهای تجاری با گروه مخاطبان وسیع و کارهایی که گستره و برد بیشتری دارند، مثل تجارت‌های زنجیره‌ای، شرکت‌های بزرگ و بانک‌ها، چون طرحی که برایشان تولید می‌کنیم بیشتر تکثیر و دیده خواهد شد و به همین خاطر باید قشر وسیع‌تری را مخاطب و تحت تاثیر قرار دهد، قیمت‌ها هم به خاطر صرف زمان و مطالعه‌ی بیشتر، قطعا بسیار بالاتر از قیمت‌های تعرفه محاسبه می‌شوند.

آیا سفارش‌دهندگان از وجود تعرفه‌ها باخبر هستند و نسبت به قیمت‌ها آگاهی دارند؟
عموماً آگاهی دارند اما شاید به خاطر طراحان غیرحرفه‌ای که غالبا کسانی هستند که تنها با نرم‌افزار‌های گرافیکی آشنایی دارند تعرفه‌ی خودشان را دارند و دستمزدهای خیلی پایین‌تری می‌گیرند، سفارش‌دهندگان فکر می‌کنند تعرفه‌ی انجمن صنفی خیلی رسمیت ندارد. البته این اتفاق در همه جای دنیا می‌افتد. اما موضوع جالب توجهی که چند بار در برخی نهاد‌های دولتی، نیمه‌خصوصی و یا انتشارات با آن برخورد کرده‌ام این است که آنها راسا برای سفارش‌های طراحی خود، تعرفه با قیمت‌های پایین تنظیم کرده‌اند و به عنوان مشتری انتظار دارند که ما طراحان به تعرفه‌ی آنها عمل کنیم! که هم باعث تاسف است و هم قدری خنده‌دار. مانند آن است که خریدار کتاب هنگام خرید، قیمت کتاب را برای ناشر تعیین کند! شخصا به‌عنوان عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک با این‌گونه موارد به‌شدت برخورد می‌کنم.

پیشنهاد شما برای کاربردی‌تر شدن تعرفه‌ی انجمن صنفی چیست؟
من فکر می‌کنم تعرفه‌ی انجمن باید توضیحات خیلی مفصل‌تری داشته باشد. مواردی که در تعرفه به صورت عنوان کلی مشخص شده، یا توضیح جامعی ندارد یا شرح کوتاه و نارسایی دارد. جزئیات باید خیلی دقیق‌تر باشد و حتی لازم است با تصویر و نمونه همراه باشد. بهتر است تعرفه به‌صورت آنلاین منتشر شود که در طول یک‌سال امکان توسعه و به‌روز شدن را داشته باشد. اصولا به‌دلیل صنفی بودن عنوان انجمن این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد و پیشنهاد می‌کنم یک‌بار در سال طی نشستی جداگانه با حضور اعضا به گفتگو و تبادل نظر درباره‌ی تعرفه پرداخته شود.
 زمان انتشار: ۲۱:۳۸ ۱۳۹۵/۹/۲۸

ارسال نظر
نام و نام خانوادگی
ایمیل

قوانین ارسال نظر

نظراتی که حاوی توهین باشند، منتشر نمی‌شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری کنید

متن

درباره ما

مجله الکترونیکی رنگ در سال ١٣٨٤ متولد شد. این مجله به انتشار اخبار و مطالب مربوط به طراحان گرافیک می‌پردازد

پست های اتفاقی

تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به مجله رنگ می باشد | 2008-2016 | نسخه 0.0.1 | طراحی توسعه codeprocess