مجله رنگ | مجله الکترونیکی طراحان گرافیک ایران

گفت و گو و یادداشت هایی در ارتباط با لوگوی تهران امروز

پس ازمطالب نشریه "پرتو سخن" در ارتباط با لوگوی "تهران امروز" و تفسیر آن به رقص یک زن؛ روزنامه "تهران امروز" در شماره ی امروز خود به گفت گو با طراح این لوگو پرداخته و یادداشتهایی از ابراهیم حقیقی و مسعود نجابتی نیز در همین ارتباط منتشر شده است.
نشریه پرتو سخن در تفسیر این لوگو و با تیتر روزنامه «تهران امروز»، هر روز می رقصد! این مطالب را منتشر کرد: "حروف کلمه امروز در لوگوی روزنامه «تهران امروز» همراه با تغییرات معنادار به‌گونه‌ای روی هم سوار شده‌اند که شکل زنی را در حال رقص به خود گرفته است. از جمله تغییرات ایجادشده می‌شود به موارد زیر اشاره کرد: 1- انتهای حروف «ر» در این کلمه به‌گونه‌ای تغییر کرده است که شکل پای زن در حال رقص به خود گرفته است. 2- انتهای حرف «و» و «ز» هم دستکاری شده تا بیش‌تر شکل دست به خود بگیرد. 3- نزدیک‌شدن نقطه حرف «ز» به خود حرف هم شکل سر را تداعی می‌کند در حالی که به‌صورت طبیعی جای نقطه آن‌جا نیست و موارد دیگر که انتشار آن صحیح نیست. از مسؤولا‌ن ارشاد تقاضا می‌شود تا ضمن تذکر به «تهران امروز» آن‌را به تغییر لوگو استفاده شده ملزم کند. همچنین بیش از پیش مراقبت نمایند تا عده‌ای خواسته یا ناخواسته دست به چنین اقداماتی نزنند. لا‌زم به ذکر است تهران امروز چندی پیش به دلیل توهین به رئیس‌جمهور و سیاه‌نمایی علیه دولت برای مدتی توقیف شده بود و پس از انتشار مجدد لوگوی خود را تغییر داده و این طرح را برگزیده است."
همچنین طی چند روز گدشته یکی از تابلوهای تبلیغاتی این روزنامه در سطح شهر پاره شد.
مطالب این شماره امروز روزنامه "تهران امروز در پی می آید:

لوگوی‌تهران امروزدرگفت‌و‌‌گو با دامون خانجان‌زاده، طراح گرافیک

هرکه بی‌هنر افتد نظر به عیب کند

دامون خانجان‌زاده از طراحانی است که در سال‌های اخیر به‌طور تخصصی و مداوم به ‌کار در حوزه «طراحی‌حروف» و «تایپوگرافی» پرداخته. او دارای مدرک ممتاز از انجمن خوشنویسان ایران و کارشناسی ارشد گرافیک از دانشگاه هنر است. در بخشی از کارنامه کاری او طراحی لوگوتایپ نشریات مختلفی دیده می‌شود که نمونه‌ای از آخرین طراحی‌هایش، لوگوی روزنامه تهران‌‌امروز است. در عصر یک روز زمستانی با این طراح گرافیک درباره شیوه کارش و نحوه طراحی‌اش به گفت‌و‌گو پرداختیم.

آثار گرافیک تفاوت مهمی با دیگر آثار تجسمی دارند که به موضوع کاربردی بودن این آثار مربوط می‌شود. با توجه به این امر، وقتی یک طراح به طراحی لوگو می‌پردازد چه نکات و معیارهایی را باید مدنظر داشته باشد؟
گرافیک یک هنر کاربردی است و با حضور کارفرما معنا می‌یابد. سوای نکات فنی هنگامی‌که شما درگیر طراحی یک نشانه هستید، باید به اقتصاد آن کالا و ماندگاری اثر برای کارفرما فکر کنید. چه‌بسا اگر با طراحی خود آدرس اشتباهی به مخاطب بدهید، فاصله او و مخاطبش را دورتر کرده‌اید و در نتیجه به اقتصاد آن کالا ضربه می‌‌زنید. پس کار گرافیک این وظیفه را برعهده دارد که بتواند در معرفی کالای موردنظر درست عمل کند و بیننده را گمراه نکند. نشانه مثل نوزادیست که متولد می‌شود، شکل می‌گیرد و بزرگ می‌شود. به همین دلیل به مراقبت و توجه ویژه‌ای نیاز دارد و اگر به این نکات دقت نشود ممکن است این نوزاد نتواند به‌طور سالم ادامه حیات بدهد و از بین برود. یک تفاوت مهم نشانه با دیگر منطقه‌های گرافیک این است که نشانه، عمری طولانی‌تر خواهد داشت و امکان دارد 200 یا 300 سال یا بیشتر عمر کند، ازین‌رو اهمیت فراوانی دارد.
در طراحی نشانه مسائل تخصصی و فنی نیز مطرح است. برای مثال می‌گویند در طرحی لوگو نباید خوانایی، فدای زیبایی شود. درباره این معیارها هم توضیح بدهید.
بخشی از نشانه‌ها وظیفه خوانایی را برعهده دارند، در پاره‌ای از آنها هم خوانایی اهمیت ندارد. برای مثال وقتی نشانه‌ای برای خودتان طراحی می‌کنید و به‌عنوان امضا پای کارتان می‌گذارید آن لوگو به لحاظ تصویری و نحوه قرارگیری آن در کار اهمیت دارد. اما در حوزه سرلوحه مطبوعات، خوانایی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند، چون شما روزنامه یا نشریه‌ای را نمی‌خرید که از خواندن نامش ناتوان باشید. برای برخی کالاهای دیگر هم همین شرایط وجود دارد، به‌طور مثال اگر خانم خانه‌دار با سواد متوسط نتواند نام کالا را بخواند، از نظر روانی امکان کمتری وجود دارد که آن را بخرد. به‌خصوص برای نشریات نباید کاری انجام داد که خوانایی برای خواننده دشوار شود، از طرفی به شکل درست حروف ضربه وارد شود. باید حروف را سر جای خود بنشانید تا خوانش آن با مشکل مواجه نشود. طراح باید طوری ترکیب را کنترل کند که این نکته در آن لحاظ شود. این فقط با کار مداوم و دست یافتن به سواد بصری لازم در ارتباط با فرهنگ خط ایرانی به‌وجود می‌آید.

پاره کردن یکی از تابلوهای تبلیغاتی این روزنامه

دامون خانجان زاده

ما در این سال‌ها عادت کرده‌ایم لوگوی روزنامه‌ها را به شکل افقی ببینیم. این روند بر چه اساس به‌وجود آمده و چرا غالب لوگوی روزنامه‌ها به این شکل طراحی و اجرا می‌شوند؟
کادر مرئی روزنامه‌ها که روی پیشخوان دیده می‌شود یک کادر افقی است. به لحاظ بصری وقتی با یک کادر افقی سروکار دارید به سراغ یک انرژی افقی برای آن می‌روید. یعنی تصمیم شما برای پیشانی این کادر افقی، یک کادر افقی کوچک‌تر خواهد بود. اما به‌‌نظر من در طراحی یونیفورم روزنامه می‌توان بر این عادت غلبه کرد. عادت کردن ما به لوگوهای افقی بیشتر به این موضوع بازمی‌گردد که از گذشته‌ها و در روزنامه‌هایی مثل کیهان و اطلاعات و... سالیان سال شاهد لوگوی افقی بودیم. اگر به دوره‌های گذشته در تاریخ مطبوعات نگاه کنیم شاهد شکل‌های دیگری از چنین عادت‌هایی خواهیم بود. برای مثال در بسیاری از سرلوحه‌های روزنامه‌های دوران قاجار شاهد موجودی دورگه هستیم.

از چه نظر دورگه بودند؟
برای مثال در طراحی لوگو روزنامه‌هایی مثل «شرف»، «شرافت»، «تربیت» و دیگر روزنامه‌هایی که خطاطی آنها را میرزا محمدرضا کلهر انجام داده بود غیر از خط فارسی، عناصری تصویری مانند فرشته، گل یا بوته با استیل فرنگی دیده می‌شد. آن نقوش را طراحانی که در اروپا بودند طراحی می‌کردند و نوشتن عنوان آن را میرزا محمدرضا کلهر انجام می‌داد. مد آن زمان همان دورگه بودن لوگوها بود. در دوران مظفری، می‌بینیم که اسم روزنامه به صورت آینه تکرار می‌شد. این تکرار متقارن حول محور عمودی در بسیاری از سرلوحه‌های آن دوران مرسوم بود. آن زمان لوگو را حتما در وسط صفحه قرار می‌دادند و براساس اصل تقارن عمل می‌شد. در واقع تا زمانی که طراحی نمی‌آمد و پیشنهاد دیگری نمی‌کرد همان شیوه‌های قبلی را ادامه می‌دادند. من فکر می‌کنم در طراحی روزنامه اگر بتوان پیشنهادها و شیوه‌هایی را اجرا کرد که از منظر اصول تصویری صحیح هستند، در مدت زمان کوتاه از سوی مخاطب پذیرفته می‌شوند.

شما براساس همین دیدگاه برای تهران‌‌‌امروز لوگوی عمودی طراحی کردید یا به شما سفارش داده بودند که لوگو را به این شکل طراحی کنید؟
پیشنهاد بنده بود که ابتدا در مقابل آن مقاومت شد اما بالاخره پذیرفتند. طراحی صفحه اول، بعد از طراحی لوگو شکل گرفت و فکر می‌کنم محل مناسبی هم برای لوگو در نظر گرفته شده، چون از نظر روانی، چشم مخاطب بیشتر با حاشیه تورق سر و کار دارد از دلایل دیگری که لوگو را به شکل عمودی طراحی کردم این است که کلمه «امروز» کلمه‌ای عمودی است و حروف آن مقطع هستند. «الف»، «مر»، «و»، «ز» همه حرکتی عمودی دارند و مجموعه آنها را هم می‌توان در یک کادر عمودی طراحی کرد و فضای منفی کمتری ایجاد می‌کند، همچنین اخلاق مستطیل عمودی است که پویایی بیشتری از مستطیل افقی دارد.

ما روال دیگری هم که در دیدن لوگوهای روزنامه‌ها داریم به این برمی‌گردد که عادت کرده‌ایم، لوگوها را بیشتر به شکل خوشنویسی ببینیم اما شما در لوگوی تهران‌‌امروز از این عادت هم تا حد زیادی صرف نظر کرده‌اید. دیدگاه شما در انتخاب این شیوه چه بود؟
اول اجازه بدهید بر این نگاه تاکید کنم که طراحی لوگو تایپ یا سرلوحه یک روزنامه با استفاده از خط نستعلیق، خوشنویسی نستعیلق نیست. طراحی لوگو با خطوط کلاسیک عرصه‌ای است که در آن دو رسانه خط و گرافیک بر هم متأثرند و در بخش‌هایی از آن خط به‌نفع گرافیک کنار می‌آید و گاهی نیز گرافیک به‌نفع خط. کافی است اسم یکی از روزنامه‌ها را به یک خطاط بدهید تا بنویسید و بعد می‌بینید که شیوه تقطیع حروف و مفردات و برش‌ها و مفاصل، چه تفاوتی با اجرای گرافیک آن نشانه دارد. مثلا شما در خوشنویسی اجازه ندارید قلم را بیش از دانگ مورد نظر حرکت بدهید و برای همه چیز اصولی محکم و تغییر ناپذیر پیش‌بینی شده و هر چیزی به‌جای خویش نیکوست. در خوشنویسی تمام قواعد در خدمت زیبانویسی است، اما در تایپوگرافی شما مسئولیتی برای زیبانویسی ندارید.
به این موضوع باید توجه کنید که مخاطب، صفحه اول روزنامه را با فاصله بیشتر از اینکه یک قطعه خطاطی‌ را می‌بیند، روی پیشخوان دکه‌ها می‌بینید به همین خاطر باید آن را کمی درشت‌تر و فربه‌تر درنظر گرفت. بنابراین وقتی از خطوط کلاسیک استفاده می‌کنید رسانه شما خوشنویسی نیست، خطاطی هم نیست، گرافیک است اما با عناصر خط این کار را انجام می‌دهید. در خوشنویسی، اصالت بر زیبانویسی است ولی در گرافیک کاربرد اهمیت دارد و اگر لازم باشد مثلا الف را ضخیم‌‌تر بنویسد تا به خوانایی کمک کند باید این کار را انجام دهید و درنگ نکنید.

برای طراحی لوگوی تهران‌امروز از چه خطی استفاده کردید و چرا؟
خط نستعلیق، خط نستعلیق ترجمان تصویری ادبیات ایرانی است. اگر به بخش وسیعی از ادبیات ایران بنگرید، خط نستعلیق خودنمایی می‌کند. نستعلیق از ترکیب دو دستگاه خط به‌‌وجود آمده؛ ترکیب «نسخ» با کرسی صاف و مفرداتی با سطح زیاد و دور کم، و خط «تعلیق» با کرسی مدور و مفرداتی پردور و با سطح کم، خط نستعلیق را پدید آورده که قابلیت‌های بسیاری دارد. این خط از انداره غبار، خفی، کتابت، جادو تا جلی و کتیبه‌نویسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کتابت می‌بینیم که دیوان شعر بسیاری از شعرای ما را با آن نوشته اند. در بسیاری از ابنیه مذهبی به همین شکل دارای کاربرد است. همان‌طور که در ابتدای صحبت‌هایم گفتم، در عرصه مطبوعات حضور مخاطب اهمیت ویژه دارد و به همین دلیل باید از خطی در سرلوحه آن استفاده کرد که خطی «منسوب» یعنی نسبت‌دار باشد و از هر لحاظ بیشترین تناسب را با توانایی آدمی داشته باشد که خوانایی از آن‌جمله‌ است.
لوگوی «تهران‌امروز» از دو کلمه تهران و امروز تشکیل شده. زمانی که این کار به من سفارش داده شد از من خواستند روی کلمه امروز تمرکز کنم و تهران در پلان دوم قرار داشت. پیشنهاد من این بود برای کلمه «امروز» از خط نستعلیق و برای «تهران» از نسخ استفاده شود. چون بنا بود کلمه «تهران» به شکل کوچک‌تری دیده شود و هم به خوانایی ضربه‌ای وارد نشود، آن را با نوعی از خط نسخ گرافیزه شده طراحی کردم.
آن بخش‌هایی که در پایان حروف «ز»، «و» و «مر» وجود دارد...
پایان حروف «شمره» نام دارد و این اتفاقی که در انتهای حروف در اثر سرعت نگارش ایجاد می‌شود در اصطلاح «تشمیر» می‌گویند. این یک رفتار اصیل در خوشنویسی است که به آن «قلم‌انداز» می‌گویند و در تمام خطوط وجود دارد. در نستعلیق قاجاری به خصوص در مرقعات «میرزاغلامرضا» و «میرحسین ترک» و بعدها «فتحعلی حجاب شیرازی» به‌صورت یک شیوه درمی‌آید. در بسیاری از قطعات و مرقعات مذهبی، کتاب‌های دعا و ابنیه این شیوه نستعلیق قلم‌انداز موجود است. ذات خط نستعلیق به همین شکل است و این شیوه در خط به‌نوعی سرعت‌نویسی و نیاز بهره‌گیری درست از زمان و پویایی و حرکت را القا می‌کند.

این روزها درباره لوگوی «تهران‌‌امروز» بحث‌های مختلفی مطرح شده است. نظر شما به‌عنوان طراح لوگو درباره این مباحث چیست؟
بله، خود بنده هم شگفت‌زده هستم، این امر حکایت از نادیده‌ گرفتن خط اصیل ایرانی، به‌عنوان بخشی از میراث فاخر و جمال و شکوه فرهنگ ایرانی است. اینکه با دیدن این لوگوتایپ چطور می‌توان به افکار و تصوراتی عجیب و غریب اصرار ورزید، آنرا نمی‌دانم. باید گفت اگر این پرده‌دری بخواهد چنین پیش برود و این‌گونه به خط و تاریخ سربلند آن بنگریم، به نتیجه درستی نمی‌رسیم. اگر با این عینک به هر پدیده‌ای نگاه کنیم می‌توانیم اشکال بی‌ربط به موضوع را ببینیم. من فقط می‌توانم بگویم خط نستعلیق ترجمان ادبیات ماست و به‌عنوان عروس خطوط شناخته می‌شود. نستعلیق ذاتی سرکش و مغرور دارد و به‌راحتی نمی‌توان آن‌را بکار گرفت و هر پدیده‌ای را در آن و با آن القا کرد. اما حرفه من گرافیک است و تا زمانی که در مورد پدیده‌ای تخصصی در کارم شبهه‌ای باشد حاضرم جوابگو باشم، اما ضمن احترام برای همه در برابر چنین قضاوت‌هایی سکوت می‌کنم، شاید این مصراع خود گویای این معنا باشد که: «هرکه بی‌هنر افتد نظر به عیب کند.»

همچنین یادداشتهای ابراهیم حقیقی و مسعود نجابتی هم بدین شرح است:

ابراهیم حقیقی

حقیقی: لوگوی خوب روی کیوسک از بقیه متمایز است

این‌روزها بحث لوگوی روزنامه‌ها در میان این‌همه بحث مهم سیاسی، اجتماعی به یکی از مباحث حاشیه‌ای تبدیل شده است. در این میان لوگوی روزنامه تهران‌امروز نیز از سوی برخی‌ها حرف و حدیث هایی را برانگیخته است. یکی از خبرگزاری‌ها چندی قبل لوگوی طراحی شده روی جلد روزنامه تهران‌امروز را «زن رقصان»نامید. نه، این یک شوخی نیست و این سایت محترم با جدیت عجیبی اقدام به انتشار این خبر جالب و در نوع خود بی‌نظیر کرده است. در این رابطه با ابراهیم حقیقی، طراح و طراح گرافیک نامدار و مطرح ایران گفت‌وگوی کوتاهی انجام دادیم. حقیقی در ابتدا و در رابطه با این نکته که اصولا طراحی لوگوی یک روزنامه چه فرمول‌ها یا قوانینی دارد، می‌گوید: «فرمولی در این رابطه وجود ندارد. در واقع این بیشتر از هرچیزی می‌تواند به سلیقه طراح مرتبط باشد.»این طراح سرشناس در ادامه نیز در پاسخ به اینکه یک لوگوی خوب چه معیارهایی دارد، می‌گوید: «خیلی ساده بگویم که یک لوگوی خوب لوگویی است که روی کیوسک، خود را از بقیه متمایز نشان دهد.»یکی دیگر از مسائلی که نسبت به لوگوی روزنامه مطرح می‌شود، فرمت افقی است. حقیقی در این مورد نیز آن را بیشتر بحث سلیقه و خواست طراح دانسته و اضافه می‌کند: «اینکه افقی یا عمودی باشد نه یک شاخصه است و نه یک ضعف.»او با اشاره به روزنامه تهران‌امروز می‌گوید:«لوگوی روزنامه تهران‌امروز خوشنویسی شاخصی دارد و به نظر من خوب جمع شده است.»
او همچنین در این مورد که طراحی یا انتخاب فونت برای روی جلد نشریات چه معیارهایی می‌تواند داشته باشد، می‌گوید: «آن هم می‌تواند معیار داشته باشد اما به نظرم مهم‌ترین و تاثیرگذارترین موضوع، ارزیابی مدیر هنر روزنامه باشد. به هر جهت هر روزنامه‌ای سبک و ساختار خود را دارد و بالطبع یک روزنامه مربوط به کودکان نسبت به یک روزنامه سیاسی ساختار متفاوتی دارد.»ابراهیم حقیقی در انتهای حرف‌هایش در این رابطه که وضع طراحی نشریات ایران امروز از لحاظ کیفی چه شرایطی دارد، می‌گوید:«از وقتی تعداد روزنامه‌ها افزایش یافته اتفاقات خوبی هم در این رابطه افتاده است. در این رابطه حضور آقای احصائی که طراح بسیار حرفه‌ای هستند، نقش بسیار زیادی در پیشرفت طراحی در نشریات داشته است.»

مسعود نجابتی

نجابتی: قابل استناد نیست، چون انتزاعی است
مسعود نجابتی یکی از طراحان نامدار ایران است. او که عضو انجمن خوشنویسان ایران نیز بوده و نوآوری‌هایی در زمینه خط و خوشنویسی داشته، در ارتباط با اینکه یک طراح گرافیک در طراحی لوگو برای نشریات چه پارامترهایی را در نظر می‌گیرد، می‌گوید: «تناسب با محتوا، مهم‌ترین فاکتور در این رابطه خوانایی و استفاده از حروف رایج و مرسوم است.» در روزهایی که اتفاقات عجیب و غریب در جامعه اصلا کم نیست، ماجرای لوگوی تهران‌امروز که یکی از هفته نامه به آن کنایه زده نیز از عجیب‌ترین اتفاقات به شمار می‌رود. در این رابطه با مسعود نجابتی که خودش از جمله طراحان سرشناس است به صحبت نشستیم. او در ادامه حرف‌هایش در ارتباط با موتیف‌های لوگوی نشریات اضافه می‌کند:«مثلا خط نستعلیق خط رایج به شمار می‌رود اما آنچه تفاوت ایجاد می‌کند ترکیب و چیدمان است. آنچه کار یک طراح را متفاوت می‌کند، نوع نوشتار متفاوتی است که اعمال می‌کند.» او در ادامه نیز درباره ماجرای مطرح شده درباره لوگوی تهران‌امروز می‌گوید: «همانطور که گفتم این بحث ترکیب است و ربطی به نوع خط ندارد. در واقع نوع چیدمان است که تغییر می‌کرده است. این یک موضوع انتزاعی است و نباید و نمی‌شود به آن استناد کرد. هر تصویری را می‌توان تعبیر‌های این‌چنینی کرد. این تعابیر هیچ زمینه و ریشه علمی و تکنیکی ندارد.» او در رابطه با اینکه زمانی بیشتر لوگوهای نشریات افقی طراحی می‌شدند و همچنین در رابطه با عمودی بودن لوگوی تهران‌امروز می‌گوید:«افقی بودن به خاطر خوشنویسی روی خط کرسی است. اما اینکه چیدمان متفاوتی را در فضای مطبوعات تجربه کنیم، اتفاق عجیبی نیست. آنچه در لوگو مهم به نظر می‌رسد چیدمان و ترکیب بندی زیبا، سبک و اصالت است.» او در ادامه در ارتباط با طراحی و انتخاب فونت برای لوگوی نشریات نیز می‌گوید:«این کاری کاملا ذوقی و سلیقه‌ای است. آن لوگویی که جلب توجه می‌کند حتما متفاوت است. که دلیل آن چیدمان متفاوتش است. اگر متفاوت نباشد خسته کننده می‌شود و شاید نتواند توجه مخاطب را جلب کند.»او در انتها نیز با اشاره به لوگوی تهران‌امروز می‌گوید: «به نظرم لوگوی تهران‌امروز خوب از آب درآمده و ترکیب تازه‌ای است. با این‌حال متفاوت بودن لوگو شاید برای عوام خیلی موثر نباشد اما نزد خواص است که دیده می‌شود.»

زمان انتشار: ۲۱:۳۸ ۱۳۹۵/۹/۲۸

ارسال نظر

نام و نام خانوادگی

ایمیل

قوانین ارسال نظر

نظراتی که حاوی توهین باشند، منتشر نمی‌شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری کنید

متن

گفت و گو و یادداشت هایی در ارتباط با لوگوی تهران امروز

ارسال نظر

درباره ما

پست های اتفاقی

خبرنامه