انجمن، مجمع عمومی است
یک ـ در فرهنگ و زمانه‌ای که دچار انسداد نقد شده و همفکری و گفتگو به سادگی میسر نیست و روح همگرایی جمعی روز به روز کمرنگ‌تر می‌شود، دستیابی به نتیجه‌ی مثبت و وضعیت مطلوب جمعی دور از دسترس می‌نماید. در شرایطی که مرز میان شخصیت و عملکرد بسیار باریک شده، هر نقدی به عملکرد، توهین به شخصیت محسوب می‌شود. از اینروست که نقدهای منطقی، مستدل، ایجابی و کارگشا که می‌تواند اسباب اصلاح و بهبود باشد، به حرف‌های پرخشم، گزنده، تخریبی و سلبی تبدیل می‌شود که نتیجه‌ی آن سست شدن پیوندهای جمعی است. اغلب دوستان و همکاران طراح گرافیک عضو انجمن بر نامساعد بودن وضعیت انجمن اتفاق نظر دارند. اغلب ایشان حرف‌ها و نظراتی دارند. در عین حال بسیار دیده و شنیده‌ایم که دوستان و همکاران به خاطر نگرانی از ایجاد رنجش و دلخوری، از بیان ساده‌ترین نظرات انتقادی سازنده طفره می‌روند؛ حتی از مطرح کردن پرسشی ساده.
ادامه‌ی این روند قطعاً به از دست رفتن هر چه بیشتر سرمایه و دستاورد جمعی و صنفی منجر خواهد شد، همانطور که تابحال شده است.
کار انجمن از تعارف و رودربایستی گذشته است. غر و لند هم اگر چاره‌ی کار بود، تاکنون همه چیز بسامان شده بود. نقد اشخاص نیز تنها فضا را مکدر می‌کند و دستیابی به نتیجه‌ی عملی را بعیدتر. اگر حقیقتاً در پی ترمیم و اصلاح و قوت انجمن هستیم، وقت آن است که نگاهی نقادانه به ساختار و اساس انجمن بیاندازیم و به جای اکتفا کردن به احاله‌ی کاستی‌ها و آسیب‌ها به شخص یا اشخاص و گرفتار شدن در دور باطل، به فکر ترمیم ساختار و سازوکار باشیم.
دو ـ مدت‌هاست انجمن به واقع و به معنای واقعی کلمه، انجمن نیست. این اتفاق با کمرنگ شدن نقش مجمع عمومی که در اساسنامه‌ی انجمن به عنوان رکن شماره ۱ و «عالی‌ترین رکن انجمن صنفی» معرفی شده رخ داده است. طی سالیان، به مرور و بنا به سهل‌انگاری‌ها یا دلایل ناموجه فردی یا مصلحت‌های موقت که متاسفانه ماندگار شد، فضای مشارکت گروهی و انجمنی کمتر و تنگ‌تر شد و جای آن را قدرت متمرکز در هیئت مدیره گرفت؛ کمیته‌ها از دور خارج شدند، جلسات شورای مشاوران انجمن لغو شد و میز جلسات هیئت مدیره خلوت و کم‌تعداد گشت. انجمن از عقل جمعی و مشارکت گروهی محروم شد و هزینه ی خطاهای ناشی از تصمیمات فردی رو به افزایش گذاشت. همچنین به سبب تجمیع و تمرکز قدرت، تمامی حاشیه‌ها و شبهاتی که همواره پیرامون قدرتِ متمرکز شکل می گیرد، فضای انجمن را آلوده کرد و به روند افول انجمن سرعت بخشید.
در عصر ارتباطات و رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی، اعضای انجمن در طول ماه و سال هیچگونه اطلاعی از موارد و موضوعات مطرح شده در جلسات هیئت مدیره و تصمیمات خرد و کلان ایشان ندارند. درحالی که رؤسای جمهور قدرتمندترین کشورهای جهان هر روز در صفحه توئیتر خود آراء و تصمیمات‌شان را به جهانیان اعلام می‌کنند، مدت هاست هیئت مدیره انجمن نیازی به اطلاع‌رسانی و ارایه ی گزارش به رکن اصلی انجمن نمی‌بیند. اعضا نیز در ترکیبی از انفعال و رودربایستی حق خود را مطالبه نمی‌کنند، گرچه آن را به پتانسیل خشم و نارضایتی بدل می‌کنند.
به علاوه قدرت مطلق، مسئولیت مطلق به همراه دارد. به همین جهت است که در دوره‌های اخیر میزان نارضایتی از عملکرد هیئت مدیره‌های مختلف بالا بوده و پایان خوشی برای اعضای هیئت مدیره رقم نزده است.
در سال‌های اخیر بسیاری از وظایف و اختیارات مجمع عمومی مندرج در اساسنامه‌ی انجمن مغفول مانده و اجرا نشده که مستقیماً موجب کمرنگ شدن نقش مجمع عمومی شده است. از جمله می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
ماده ۱۳: وظایف و اختیارات مجمع عمومی عادی:
۱-۱۳- استماع گزارش هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان در مورد کارهای انجام شده و رسیدگی و اتخاذ تصمیم در مورد تصویب آن و همچنین اتخـاذ تصمیم نسبت به پیشنهادهای مربوط به برنامه‌های سال جاری و آتی انجمن صنفی.
۲-۱۳- استماع، رسیدگی و اتخاذ تصمیم در مورد تصویب یا عدم تصویب گزارش مالی خزانه دار در خصوص صورت‌های مالی سالانه و بودجه آتی انجمن صنفی.
۳-۱۳- دادن رهنمود و تصویب سیاست‌های کلی و تعیین خط مشی و برنامه‌های آتی انجمن صنفی.
سال‌هاست که نه برنامه‌ها و نه بودجه‌ی سال آتی به اطلاع مجمع عمومی نمی‌رسد. در صورتی که ذیل ماده ی «وظایف و اختیارات خزانه‌دار» ذکر شده:
۶-۲۹- پیش بینی بودجه و هزینه‌های یک ساله ی انجمن صنفی و تسلیم آن به هیئت مدیره جهت ارایه به مجمع عمومی.
همچنین از جمله وظایف و اختیارات هیئت مدیره چنین عنوان شده:
۴-۲۵- بررسی بودجه و گزارش مالی خزانه‌دار و پیشنهاد آن به مجمع عمومی.
سازوکار پیش‌بینی شده در اساسنامه به منظور مشارکت فعال تمامی اعضای انجمن در روند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری انجمن به خوبی مشخص است و در عین حال به هیچوجه قابل مقایسه با روندی که سال هاست اجرا می شود، نیست.
زمانی که این سازوکار و مواردی مشابه آن اجرا نمی‌گردد، انجمن به شیر بی‌یال و دم و اشکمی بدل می‌شود که حسی از مشارکت و اشتراک و موثر بودن میان اعضای آن به چشم نمی‌خورد. برای تشکلی مانند انجمن صنفی، حس مشترک و سرمایه‌ی انسانی بزرگ‌ترین سرمایه محسوب می‌شود. این حس مشترک حکم ملاتی را دارد که میان اعضای انجمن همچون آجرهای یک دیوار ارتباط و پیوندی محکم ایجاد می‌کند و زمانی که این پیوند سست و گسسته شود، مفهوم و اساس انجمن سست و گسسته خواهد شد، چنان که شده است. چنین انجمنی به سبب ضعف درونی، ناچار است به دامان قدرتی بیرونی بیاویزد که معنی آن را اغلب همکاران گرامی به خوبی می‌دانند. این مسیر، انجمن را به بلندگو و کارگزار تبلیغاتی فلان سازمان و بهمان بنیاد بدل می‌کند و در نهایت به از دست رفتن انجمن ختم خواهد شد.*
در چنین شرایطی هیچگونه توجیه یا تعارفاتی از این دست که «درب انجمن همیشه به روی اعضا باز بوده است» روحیه‌ی مشارکت آسیب دیده و سرمایه‌ی انسانی از دست رفته را جبران نمی‌کند. تنها چاره، ترمیم، اصلاح و احیای ساختار و سازوکار مشارکت است به نحوی که زمینه برای مشارکت ساختارمند و سیستماتیک تمامی اعضای انجمن در تصمیم‌گیری‌ها فراهم شود؛ همانگونه که در بند ۱۳ ماده ۴ اساسنامه، ذیل ماده ی «وظایف اختصاصی انجمن» با عبارت «رعایت اصل مشارکت در تصمیم گیری ها و واگذاری مسئولیت ها» قید شده است.
سه ـ برای احیای حس مشارکت جمعی و تقویت جایگاه و نقش و عملکرد انجمن، در قدم اول لازم است تمامی مفاد اساسنامه به ویژه بندهای مربوط به اختیارات و وظایف مجمع عمومی در جهت افزایش قدرت، مسئولیت و میزان مشارکت مجمع عمومی در تصمیم گیری، به دقت احیا و اجرا شود. طبیعی است که گام نخست این اقدام تنها با زمینه‌سازی از سوی هیئت‌مدیره مقدور است.
همچنین برای دستیابی انجمن به مفهوم و جایگاه واقعی خویش، اقدامات زیر ضروری به نظر می رسد:
۱ـ زمینه سازی برای تشکیل کمیته‌ها به عنوان ارگان‌های تخصصی انجمن که مستقیماً از بطن مجمع عمومی طی فرآیند شفاف و دموکراتیک شکل گیرند و در چارچوب آیین‌نامه‌ی دقیق و مشخص داخلی که حدود وظایف و اختیارات کمیته‌ها را به دقت مشخص کرده باشد عمل کنند.
۲ـ تشکیل واحد روابط عمومی انجمن و ارایه‌ی گزارش منظم از جلسات و تصمیمات هیئت مدیره. این مورد در بند ۱۲ ماده ۲۵ اساسنامه تحت عنوان «وظایف و اختیارات هیئت مدیره» ذکر شده ولی بازه‌ی زمانی مشخصی برای آن قید نشده است. (علاوه بر اینکه برنامه‌ها، سیاست‌های کلی و بودجه‌ی سال آتی انجمن طبق بندهای ۱ تا ۳ ماده ۱۳ اساسنامه می‌بایست به اطلاع و تصویب مجمع عمومی برسد.)
۳ـ افزایش تعداد اعضای هیئت مدیره. از زمان تاسیس انجمن تا امروز، با وجود رشد بسیار زیاد تعداد اعضای انجمن، هیچ تغییری در تعداد نفرات اعضای هیئت مدیره که در واقع نماینده‌ی آراء و نظرات مختلف اعضا هستند ایجاد نشده است. افزایش تعداد اعضای هیئت مدیره می‌تواند فضای بازتر و گسترده‌تری برای بیان نظرات مختلف فراهم سازد.
۴ـ ایجاد الزام یا تمهیدی برای حضور حتمی زنان عضو انجمن در ترکیب اصلی هیئت مدیره به ویژه با افزایش تعداد اعضای هیئت مدیره.
۵ـ برگزاری جلسات منظم و الزامی با شورای مشاوران و ارائه‌ی گزارش و تنظیم سند از نتایج این جلسات.
پ.ن: مفاد اساسنامه مطابق فایل موجود در سایت انجمن در تاریخ ۹۶/۵/۲۸ ذکر شده است.
* : صرفاً به عنوان نمونه در تاریخ نگارش متن فوق، چهار خبر اصلی بر روی سایت انجمن وجود دارد که یکی از آنها مربوط به شهرداری و دو خبر نیز مربوط به سازمان زیباسازی شهرداری است.
احسان رضوانی
امردادماه نود و شش
این مطلب پیشتر در وبسایت انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران منتشر شده است.